30 August 2008

Ishulli i Endrrave

"The Island of Dreams, Eretria, Greece" (photo by Toni Milaqi, 2009)

Nga datat 17 gusht - 31 gusht 2008 isha pjesemarres ne programin e rezidencave : "Open Art Residency 2008" , i cili u organizua ne "The Island of Dreams", Eretria (Greece). Behet fjale per nje Program Rezidencash me artiste nga e gjithe bota, te cilet pas nje faze konkuruese u ftuan te qendrojne, por edhe te krijojne ne ambientet gjithe gjelberim te "Ishullit te Endrrave" .

"The Island of Dreams, Eretria, Greece" (photo by Toni Milaqi, 2009)

Galeria e mirenjohur greke, por edhe Levizja Vizuale me te njejtin emer Cheapart (me mjaft aktivitete ne fushen e arteve pamore), shoqeria turistike Rest Club (e cila investoi kete nisme), si edhe kuratoret Charalambos Dermatis (kurator, artist, drejtues teknik i ketij aktiviteti) dhe Georg Georgakopoulos (kurator, artist, drejtues i Cheapart), ishin ata qe bene te mundur kete takim vizual ndermjet 90 artisteve nga e tere bota.

"The Island of Dreams, Eretria, Greece" (photo by Toni Milaqi, 2009)

Perzgjedhja e konkurenteve u krye prej nje jurie te perbere nga artiste, perfaqesues galerish, si edhe te konsulente te firmes turistike Rest Club, ne saje te linjes konceptuale - Project-it qe vete kandidatet kishin parashtruar per konkurim.

"The Island of Dreams, Eretria, Greece" (photo by Toni Milaqi, 2009)

Pervoja ime personale, ishte mjaft e mire. Veprat e krijuara, si edhe mbi projektin tim ne kete Rezidence, mund t'i gjeni ketu.

"The Island of Dreams, Eretria, Greece" (photo by Toni Milaqi, 2009)

"The Island of Dreams, Eretria, Greece" (photo by Toni Milaqi, 2009)

"The Island of Dreams, Eretria, Greece" (photo by Toni Milaqi, 2009)

07 August 2008

A Kane Uje Ato Burime ?!

Michel Setboun "Enver Hoxha's statues" (Photography, 1990)

Sot duke lexuar shtypin hasa nje artikull te Alban Hajdinaj me titull : "Skena e re e artit pamor shqiptar" , kontradiktat ideore e te cilit me dhane spunton per te shkruar keto radhe. Nga njera ane eshte interesant fakti qe nje artist shqiptar merr persiper te flase per problemet akute te artit sot, nga ana tjeter mendimet e shprehura, fatkeqesisht, kacafyten me njera-tjetren. Thote Albani:

Miku im Alban jane paksa te ngaterruara, por dhe pa bazament real ato sa thua.

Aristoteli thote: "Ο ανθρωπος είναι ζώον πολιτικόν" (Njeriu eshte kafshe politike). Ne kete sens cdo element i aktivitetit dhe i ekzistences njerezore, fitrohet pikerisht nga ky prizem i kendveshtrimit mbi veten dhe ambientin rrethues. Te kerkosh prej Njeriut te mos kete angazhim qofte politik, qofte social, do te thote t'i kerkosh atij te mbylle syte ndaj realitetit qe e rrethon; do te thote qendrim pasiv mbi te drejtat, detyrimet si edhe pergjegjesite e tij sociale; do te thote t'a denosh ate ne nje skllaveri te perjetshme.

Dhe pikerisht sepse artisti eshte mbi te gjitha njeri - nepermjet vepres se tij merr persiper te flase mbi problemet, frikat, deshirat, nevojat, endrrat me te thella dhe esenciale te qenies- qendrimi pasiv, te mosfolurit mbi problematikat sociale do te thote pa aftesi, anashkalim dhe deshtim total ne analizat mbi qenesine fizike, shpirterore, si edhe mbi vete universin njerezor.

Arti i Realizmit Socialist nuk kishte asgje te perbashket me kerkimet dhe hulumtimet sociale rreth individit apo shoqerise. Arti i Soc-Realizmit nuk interesohej per jeten e individit apo te turmes, ishte shprehja e menyres se si duhej te sillej dhe se si duhej te shihej individi apo turma. Pikerisht per faktin se ky art nuk ishte analize, por demagogji, nuk ishte hulumtim artistik, por ilustrim ideollogjik i mendesive dhe nocioneve te klases politike e pushtetare.

T'i thuash nje artisti se meditimi, analiza, si edhe shprehja kreative -nepermjet artit- e problematikave ekzistenciale, sociale, apo edhe e bindjeve te tij politike, nuk do te thote art, eshte njelloj si te mohosh tere Historine e Artit, Letersise, Drames, e Muzikes ...

Homer-i nepermjet "Iliades" dhe "Odiseas" vendos njeriun ne binokularin laboratorik te artistit, duke bere te dukshme ne kete forme (nder te tjera), elemente si edhe analiza esenciale te raporteve social-politike te shoqerise njerezore ne te cilen jetoi. Tragjiket e medhenj greke po keshtu, zhbiruan, por edhe lane pas vepra monumentale mbi kete argument.

"To be or not to be" keto fjale te Shakespeare tek Hamlet-i shprehin nder te tjera perpos ankthit ekzistencial, edhe akuze te thelle ndaj shoqerive njerezore ne te cilat gjallojme.

Kapricot, apo vepra si "The Third of May" te Goya-s jane triumfe te guximit qytetar, si edhe te shprehjes kreative ne artet vizuale.

Putanat e Lautrec-ut jane deshmi te nje qendrimi social-politik ne pikture.

"Cupat e Avinjon" te Picasso-s jane balada te tera mbi problematika sociale, humane, shoqerore.

"Patatengrenesit" e Van Gogh-ut po ashtu; Shpime ne zemer te komuniteteve tona njerezore.

Kandra e Kafka-s tek "Metamorfoza" - nje operacion filozofik, social dhe artistik i procesit te jetersimit.

Kufomat -e gjalla- me perngjasi njerezore dhe depresive te Francis Bacon-it, jane ulerima humaniteti, analizash, por edhe konkludimesh social-politike nepermjet artit.

"Britma" e Munch-ut eshte nje thirrje qe i behet reflekseve tona shoqerore.

Dhe dhjetera e dhjetera shembuj te tjere nga te gjitha fushat e krijimtarise artistike pergjate mijevjecareve te ekzistences njerezore. Tematikat sociale ne art nuk jane ceshtje mode, jane nevoja per te njohur, per te shprehur dhe per te bashkebiseduar mbi shqetesimet/problematikat me esenciale te qenies.

Hapja e skenes shqiptare te Artit (veshtire se mund te gjesh nje te tille) perkundrejt asaj nderkombetare, nuk ishte gje tjeter vecse nje abuzim komercial nen petkat e shprehjes artistike, me rregulla komerciale, nen ndikim faktoresh specifik, politik e social, te cilat favorizuan "pasurimin" e Star-System edhe me emra shqiptare. Ne kushtet globale -te cilat imponohen prej tregjeve te Artit- kasta ekonomiko-politike shqiptare lepin dhe mbllacit -e lumtur- kockat e mbetura prej gostise madheshtore te bursave dhe metropoleve nderkombetare. Emrat e atyre qe sot jane ne krye, jo te risive artistike, por te bursave globale te artit, si edhe te kuratoreve apo drejtuesve organizativ ne keto aktivitete, jo ashtu rastesisht lidhen ne menyre te pandashme dhe me hallka te pazgjidhshme me mafjen politiko-ekonomike qe vendos rregullat e lojes edhe ne fushen e Arteve Vizive Shqiptare.

Arti ne teresi, dhe ne vecanti ai shqiptar do te bejne nje hap perpara, kur te fillojme te mendojme pak edhe per te (ketu e kam fjalen kryesisht per istitucionet dhe perkujdesjen shteterore, por sigurisht edhe per nismat dhe ndermarrjet private), kur permes angazhimit tone ne keto fusha do te drejtojme fokusin mbi problematikat e arritjet krijuese, dhe jo vetem mbi faktorin komercial te produktit artistik.

06 August 2008

Rent, or Marathonomak!

Toni Milaqi "Escape" ( acrylic on canvas and mixed technique, 120x90 cm, 2004)


Rent or Marathonomak

Rent, or rent, rent e u thuaj
Se u çthur ordi e huaj, Se betejën e fituam
Dhe qytetin e shpëtuam!
Rent, or rent,
Rent, or Marathonomak!

Kap një degë prej dafine
Dhe vërtitesh ndaj Athine,
Nëpër fush' e brek mi brek
Këmba tokën as t'a prek,
Hip' e zbrit,
Petrit, Marathonomak!

Ke një plagë, po s'e the,
Djers' e gjak pikon për-dhè;
Do që ti të jesh i pari,
Për triumfin lajmëtari
Flamur-gjak,
Kuqo, Marathonomak!

T'u tha gryka, po s'të pihet,
T'u mpi këmba, po s'të rrihet,
Se mileti po të pret,
Ankthi zëmrat ua vret,
Vrer e tmerr,
Shpejt, or Marathonomak!

Kurrë kaqë s'dogji djelli
Dhe si plumb s'rëndovi qjelli,
Kurr' aq ëmbël' e bukur s'ftoj
Hij' e lisit edhe kroj;
Turru tej,
Tutje, or Marathonomak!

Vapa mbyt e pluhri nxin
Ferra çjerr e guri grin
Afsha gjoksin përvëlon
Syrin avulli verbon;
Ur' e prush,
Furr', or Marathonomak!

Gryka si gjyryk të çfryn
Prej Vullkani flag' e tym
Se ç'vëngon e se ç'gulçon,
Zëmra brinjët t'i çkallmon
Me tokmak,
Mbahu, or Marathonomak!

Nëna, motra, nusja dalin,
Ngrehin krahët të të ndalin,
Mos, se s'janë veç Najada
Magjistrica dhe Driada;
Lark, or lark,
Lark, or Marathonomak!

Hajde, ja Akropolia,
Ja qyteti e njerëzia
Që të pan' e që të çquan
Dhe fuqinë t'a rishtuan
Ha dhe pak,
Hajde, or Marathonomak!

Ja, arrive, ua the:
Ç'gas e ç'helm qe kjo myzhde!
"E fituam!", brohorite
Dhe për tok' u përpëlite;
Vdiq, or vdiq!
Vdiqe, or Marathonomak!

Rent kudo, dyke bërtitur,
Nëpër shekuj faqe-ndritur,
Se i vogli shtrin viganin
Dhe i shtypuri tiranin,
Veç e tok,
Tok, or Marathonomak!

Theofan Stilian Noli (Fan Noli)

05 August 2008

Stop

Toni Milaqi "Stop" ( acrylic on canvas and mixed technique, 120x90 cm, 2005)

Nje "Stop" stermadh buze detit. Qendrese imponuese e prepotences se ligjit. Dhe ti stepesh per nje cast. I pamundur te lash mekatet e tua ne te. I pamundur te arratisesh, te ikesh, te humbesh. Dallget perplasen me furi brigjeve. Dielli djeg pameshirshem. Planete inatcore skalavaren mbi koken tende. Rete kane shterur -prej kohesh- se avulluari qiejve.

Dhe ndonese ndjen brenda teje nje deshire te marre te heqesh rrobat, te zhytesh brenda atyre valeve epshndjellese dhe te shuash ne kete menyre vullkanin qe te vlon ne trup, perseri nguron. Shembelltyra e ligjit -ai "Stop" i mallkuar- ngrihet ashtu e qenesishme dhe kercenuese perballe teje.

Dhe ndjen dallget te tkurren, dhe ndjen qiejt te kridhen ne muzgje te trishte; dhe ndjen zerat e pulebardhave te vyshken, dhe diejt te fiken, dhe yjet te mos vijne, dhe malet te mbyten diku tutje ne horizont ... Je aty i ngecur ne reren perveluese, i drobitur prej vapes dhe i thare prej etjes se pafund ...

02 August 2008

Publikime

NEWSPAPERS & MAGAZINES:


"Athinorama Magazine", 26/01/1996.


"Living Magazine" (Greece), December 1998.


"Inside Magazine" (Greece), January 1999.


"Sylloges Magazine" (Greece), May 1999.

"Ependitis" newspaper (Greece), 06/03/1999.

"Eleftherotipia" newspaper (Greece), 04/04/1999.



"AMC-Albanian Mobile Communications", Monthly Edition (Albania), June 2004.

Kur në Flakë

Toni Milaqi "The proposal" (acrylic on canvas, 100x80 cm, 1998)

Kur në Flakë

Kur në flakë të qiririt zë mendonem net-për-net
Dh'e ndjej shpirtin e kulluar nëpër dritën që më tret
Prej skëterrës se pa matë më del bot' e ëndërruar,
vetëm ti, o im-e dashur net-për-net më rri larguar

Po çdo ëndërr që më shfaqet prej skëterrës së pafund
çdo mendim i llaftaruar që më dhemb e më përtund,
Duke rënë prej së lartash posi pikë zemërate
T'i përshkohet për-së-thelli bukuris' së qenies sate.

T'i përshkohet mes-për-mesi dlirësis' së shpirit tënd,
Ta merr pamjen e fytyrës, bëhet shkronjëz e kuvend.
Ai del prej shkretëtire ment' e mi të m'i stolisë
E ka tingull llaftarie, ka verbimin e magjisë,

Ndrin i kthjellët e i pastër si pasqyrëz' e një kroj
Pa nëm fytyrën tënde ta vështroj... nuk ta vështroj...

O! fytyr' e vjershëruar që më mbush me dëshërime!
Q'i fal gaz përjetësie dashuris' së zemrës sime!
Që më bën kur ment' e mia regëtijnë varg e varg
Të të ndjej aq fare pranë, të më jesh aq shumë larg...

Llazar Sotir Gusho (Lasgush Poradeci)