tag:blogger.com,1999:blog-71485054815028518482024-03-19T13:31:05.769+02:00ARTI NE KOHERAT E KOLERES"contemporary art ,
contemporary artist,
contemporary painter,
contemporary painting,
visual arts."Toni Milaqihttp://www.blogger.com/profile/03697951821068814845noreply@blogger.comBlogger159125tag:blogger.com,1999:blog-7148505481502851848.post-89556351072565675652010-11-13T21:38:00.008+02:002017-06-28T19:39:31.627+03:00Epilog<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<a href="http://1.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/S--HtXxeTnI/AAAAAAAAFUY/sNRgakAACfM/s1600/15.5.10-1.gif"><img alt="" border="0" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5471741285823827570" src="https://1.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/S--HtXxeTnI/AAAAAAAAFUY/sNRgakAACfM/s400/15.5.10-1.gif" style="display: block; height: 290px; margin: 0px auto 10px; text-align: center; width: 400px;" /></a> <i><span style="font-family: "courier new";">Toni Milaqi "Are you An Anarchist?" (acrylic on paper, 69.5x49.5 cm, 2010)<br />
</span></i><br />
<br />
<b>Artisti</b> ështe qënie kryeneçe. Anarkiste. <i>I lirë</i>, brenda burgut të krijuar posaçërisht për të. Nuk mund të jetë <i>vegël </i>e askujt. Nuk mund të jetë<i> çirak</i> i asnjë mekanizmi politik, social, a ekonomik.<br />
<i>Artisti </i>ështe vetshkatërrues. Në kërkim të dritës, si ajo fluturza e natës që i përqarket furishëm llampës elektrike, derisa ti digjen krahët e më pas të<i> shuhet</i>. Eshtë romantik, deri në shpërfillje. Eshtë naiv deri në dhimbje. Eshtë i fortë si çeliku i cilësisë më të lartë. E njëkohësisht i thyeshëm si qelqet më delikate. Është kështu, jo sepse e do por sepse nuk mund të jetë diçka tjetër.<br />
Të gjitha modelet e tjera që serviren sot si shprehje e potencialeve artistike, s'janë gjë tjetër veçse <i>nevojat e kamufluara </i>të<i> tregjeve të artit</i> dhe të<i> mafjes social-politike</i> në pushtet për dominimin e hapësirave pamore.<br />
<i>Artisti</i> s'mund të jetë puthadorës i shtetarëve, as punonjës i zellshëm i mekanizmit propagandistik të klasës politike. Nuk mund të merret me numërimin e <i>fasadave të ndërtesave shumëngjyrëshe</i>, brenda të cilave politikanë tejet të dyshimtë fshehën korrupsionin ekonomik e politik apo mizerjen sociale të shoqërisë të cilën udhëheqin.<br />
Artisti është <i>skifter</i> i egër, nuk është <i>pulë oborri </i>prej të cilës presim të bëj vezën e përditshme. Eshtë opozitar, jo sahanlëpirës i klikave të ndryshme. Nuk mund të jetë konservator, frikacak, i manipulueshëm, e komercial. Nuk mund të jetë lodër e askujt. Ky është nocioni im për artin dhe artistin. Ky është edhe qëndrimi im në lidhje me subjektet e trajtuara këtu në blogun<b><i> "Arti në kohërat e Kolerës"</i></b>, të cilat kanë në qendër të tematikës së tyre <i>artet vizuale</i>.<br />
<br />
***<br />
<br />
P.s. Ndjej se proçesi i trajtimit të problematikave në fjalë, në mediumin e blogut, e plotësoi ciklin e tij jetësor. Ju falenderoj të gjithëve që bashkëbiseduat me mua, që më lexuat dhe më lexoni përditë. Shpresoj që ky komunikim të ketë <i>ngacmuar</i>, të ketë hapur dritare të reja në këndvështrimin mbi artet vizuale dhe të ketë qënë i frytshëm për ata që<i> rruga i solli</i> në këtë blog. Ndersa miqte e rinj i pershendes ne radhe te pare dhe se dyti ju uroj lexim te kendshem te materialeve te ketij bllogu.<br />
<br />
Gjithë të mirat!<br />
Toni Milaqi (Athinë 2010)</div>
Toni Milaqihttp://www.blogger.com/profile/03697951821068814845noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-7148505481502851848.post-82522594234640771172010-10-03T16:51:00.002+03:002010-10-03T20:58:59.804+03:00Baballarët Trimosha<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="http://3.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/TKh-b8DD-6I/AAAAAAAAFhY/2KENdklZalI/s1600/Hasan+Nallbani,+Aksionistja+1966.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="http://3.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/TKh-b8DD-6I/AAAAAAAAFhY/2KENdklZalI/s1600/Hasan+Nallbani,+Aksionistja+1966.jpg" /></a></div><div style="font-family: "Courier New",Courier,monospace;"><i>Hasan Nallbani "Aksionistja" (oil on canvas, 1966, <a href="http://www.gka.al/Faqja-Kryesore/index.shtml">G.K.A. Tiranë</a>) </i></div><br />
Ku shkuan vallë femrat me përngjasi burri të artit figurativ shqiptar? Femrat me muskuj peshëngritësi? Me gjoks djaloshar, me këmbë leshtore, e fytyra me mjekërr? Ku humbën duart e tyre të çelikta e grushtat komunist, pushkët e automatikët, lopatat e kazmat, mistritë e drepërit, kovat e kazanët, tullat e llaçi?<br />
Ku shkuan vallë krijuesit e atyre krijesave hermafrodike, përse kanë kaq shumë turp për to?<br />
Përse<i> baballarë</i>t e djeshëm të arteve figurative shqiptare, kur prezantojnë krijimtarinë e tyre ndër vite, në libra e albume, në gazeta e revista, në televizione e lidhje interneti, harrojnë të na flasin për shplarjen 45 vjeçare të trurit nëpërmjet<i> artit</i>? Përse s'na flasin për rolin që ata luajtën përgjatë dekadash të tëra në formimin e moralit të turmës?<br />
Përse i vranë me kaq lehtësi imazhet e ashtëquajtura <i>femërore</i> me të cilat na bombardonin nga mëngjesi në darkë për dekada e dekada të tëra?<br />
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="http://2.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/TKh9AcZbpRI/AAAAAAAAFhA/5B5LM9naQtw/s1600/Sotir+Capo,+Prodhuesja+e+telave+elektrik+1969.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="http://2.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/TKh9AcZbpRI/AAAAAAAAFhA/5B5LM9naQtw/s1600/Sotir+Capo,+Prodhuesja+e+telave+elektrik+1969.jpg" /></a></div><div style="font-family: "Courier New",Courier,monospace;"><i>Sotir Capo "Prodhuesja e telave elektrik" (oil on canvas, 1969, <a href="http://www.gka.al/Faqja-Kryesore/index.shtml">G.K.A. Tiranë</a>) </i></div><br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="http://1.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/TKh9Eex2lII/AAAAAAAAFhE/W5tvEvA7mxU/s1600/Spiro+Kristo,+Brigaderja+1976.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="http://1.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/TKh9Eex2lII/AAAAAAAAFhE/W5tvEvA7mxU/s1600/Spiro+Kristo,+Brigaderja+1976.jpg" /></a></div><div style="font-family: "Courier New",Courier,monospace;"><i>Spiro Kristo "Brigadierja" (oil on canvas, 1976, <a href="http://www.gka.al/Faqja-Kryesore/index.shtml">G.K.A. Tiranë</a>) </i></div><br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="http://2.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/TKh9IdaVx2I/AAAAAAAAFhI/FoJnjtV_uhk/s1600/Bardhyl+Dule,+Nd%C3%ABrtuesja+1971.bmp" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="http://2.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/TKh9IdaVx2I/AAAAAAAAFhI/FoJnjtV_uhk/s1600/Bardhyl+Dule,+Nd%C3%ABrtuesja+1971.bmp" /></a></div><div style="font-family: "Courier New",Courier,monospace;"><i>Bardhyl Dule "Ndërtuesja" (oil on canvas, 1971, <a href="http://www.gka.al/Faqja-Kryesore/index.shtml">G.K.A. Tiranë</a>) </i></div><br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="http://2.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/TKh-VysL1CI/AAAAAAAAFhU/jpuRpXUWYTI/s1600/Isuf+Sulovari,+Mjelsja+1971.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="http://2.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/TKh-VysL1CI/AAAAAAAAFhU/jpuRpXUWYTI/s1600/Isuf+Sulovari,+Mjelsja+1971.jpg" /></a></div><div style="font-family: "Courier New",Courier,monospace;"><i>Isuf Sulovari "Mjelsja" (oil on canvas, 1971, <a href="http://www.gka.al/Faqja-Kryesore/index.shtml">G.K.A. Tiranë</a>) </i></div>Toni Milaqihttp://www.blogger.com/profile/03697951821068814845noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-7148505481502851848.post-87145867560469013272010-09-19T11:50:00.038+03:002011-03-22T21:59:04.396+02:00Odiseja e një Pikture<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on"><a href="http://1.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/TJW8f9XONLI/AAAAAAAAFfU/TNcJOnaZTA0/s1600/31.7.10..1-1.gif" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="297" qx="true" src="http://1.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/TJW8f9XONLI/AAAAAAAAFfU/TNcJOnaZTA0/s400/31.7.10..1-1.gif" width="400" /></a><br />
<div style="font-family: "Courier New",Courier,monospace;"><i>Toni Milaqi, Study for "Sweet Dreams" (pencil on paper, 21x29,7 cm, 2010)</i></div><br />
<i><span style="font-size: large;">"Sendet s'janë gjë tjetër, veçse hije të ideve"</span> <b><span style="font-size: x-small;">(Platoni)</span></b>. </i><br />
<span style="font-family: inherit;">Në këtë sens edhe veprat e artit, s'janë gjë tjetër veçse gjurmët e atyre sa mendojmë dhe të atyre sa ndjejmë në momente të ndryshme kohore, nën trysninë e një sërë faktorësh të rastësishëm vendor, historik, social, politik, kulturor, ekonomik, filozofik, moral, spiritual, metafizik, e estetik.</span><br />
Rrugëtimi<i> i ngjizjes</i> dhe më pas <i>i mbrujtjes</i> së idesë fillestare, në punën time<i> "<span style="font-family: Courier New;">Sweet Dreams</span>"</i> është pikërisht një argument më shumë në relacion me <i>"luftën"</i> time personale për të krijuar dhe për ti dhënë jetë një ideje të caktuar...<br />
<br />
<a href="http://3.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/TJW82gcdsmI/AAAAAAAAFfc/MgeInSvK51k/s1600/7+%2824%29.gif" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="300" qx="true" src="http://3.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/TJW82gcdsmI/AAAAAAAAFfc/MgeInSvK51k/s400/7+%2824%29.gif" width="400" /></a><br />
<div style="font-family: "Courier New",Courier,monospace;"><i>Toni Milaqi"Sweet Dreams"(work in progress (I), oil and acrylic on canvas, 120x90 cm, 2010)</i></div><br />
<a href="http://3.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/TJW-VqMFspI/AAAAAAAAFf8/d92ub32HD9s/s1600/4.8.10-1.gif" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="307" qx="true" src="http://3.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/TJW-VqMFspI/AAAAAAAAFf8/d92ub32HD9s/s400/4.8.10-1.gif" width="400" /></a><br />
<div style="font-family: "Courier New",Courier,monospace;"><i>Toni Milaqi"Sweet Dreams"(work in progress (II), oil and acrylic on canvas, 120x90 cm, 2010)</i></div><br />
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEitilwPPbQE_8S4eyawlUpSPFd9kdUoOKtJj2XdKFn524L8vq_PmwUyddYObhDdK8taYXwM0veEShEt_x30WhFEY15_cKMmwaWPpWS7hRg1cDND0Cnhe_Arien6_vla5BUrgMw5aREWj2s/s1600/sweet-dreams-2.gif" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="300" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEitilwPPbQE_8S4eyawlUpSPFd9kdUoOKtJj2XdKFn524L8vq_PmwUyddYObhDdK8taYXwM0veEShEt_x30WhFEY15_cKMmwaWPpWS7hRg1cDND0Cnhe_Arien6_vla5BUrgMw5aREWj2s/s400/sweet-dreams-2.gif" width="400" /></a><br />
<div style="font-family: "Courier New",Courier,monospace;"><i>Toni Milaqi"Sweet Dreams"(oil and acrylic on canvas, 120x90 cm, 2010)</i></div></div>Toni Milaqihttp://www.blogger.com/profile/03697951821068814845noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-7148505481502851848.post-44235786743697093882010-09-03T20:15:00.041+03:002011-03-19T17:30:33.923+02:00Udhëheqës të Trashëguar<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on"><a href="http://3.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/TIEudGkTPHI/AAAAAAAAFcw/kng7BSoXplY/s1600/gka.gif"><img alt="" border="0" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5512738496392150130" src="http://3.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/TIEudGkTPHI/AAAAAAAAFcw/kng7BSoXplY/s400/gka.gif" style="display: block; height: 300px; margin: 0px auto 10px; text-align: center; width: 400px;" /></a> <i><span style="font-family: courier new;">"National Gallery of Arts", Tirana, Albania" (photo by Toni Milaqi, 2010)</span></i><br />
<br />
<b>Pushimet verore</b> të këtij viti i kalova në <i>Dhërmiun</i> piktoresk. Do të ishte absurde për mua të udhëtoja në <i>Shqipëri </i>pa mundur të endem qoftë edhe për pak në <i>Tiranë</i>. Loja mes dashurisë dhe urrejtjes për ato që ofron qyteti im i lindjes, gjithnjë më shoqëron sa herë gjendem aty. Dy ditë të tëra në <i>Tiranën</i> e zhurmshme. Dy ditë mes nostalgjisë, dhe pluhurit. Mes kujtimeve, dhe kaosit urban. Mes ndërtesave që të lidhin me fëmijërinë, dhe të tjerave, të reja, tërësisht të huaja për ty. Mes nevojës që ke për vendin tënd të lindjes, dhe brutalitetit që ofron sot çdo frymëmarrje e tij. Mes brishtësisë së emocionit dhe pragmatizmit së realitetit.<br />
Eshtë e pamundur të jem në <i>Tiranë</i>, dhe të mos vizitoj <i>Galerinë Kombëtare të Arteve</i>.<br />
<br />
<b>Linja muzeale e <i>Galerisë</i></b>, e cila ndodhet kryesisht në katet e sipërme, funksiononte rregullisht. E ideuar personalisht dhe e trumpetuar me të madhe ndër media nga drejtori <i>Rubens Shima</i> si një projekt ambicioz i prezantimit të 120-vjet zhvillimeve në artin pamor shqiptar. Në fakt tek shëtisja pavionet e ndryshme, dy ishin konkluzionet më të qarta për mua. <i>Varfëria</i> dhe <i>Korrupsioni</i>.<br />
<br />
<b>Varfëria </b>e prurjeve artistike. Sepse janë të pakta <i>referencat e vyera</i> në panoramën e artit shqiptar. Dhe fatkeqësisht këto <i>referenca</i> asnjëherë nuk luajtën rolin e lokomotivës në trenin e brejtur prej shabllonizmit ideologjik dhe strukturor. Gjithnjë periferike dhe të diskriminuara nga konjukturat politiko-ekonomike të kohës ë tyre. Shumë mediokritek krijues. Shumë amatorizëm. Shumë telajo të ngallosura. Të pakta vlerat.<br />
<br />
<b>Korrupsioni</b> i menaxhuesve të artit shqiptar. Përmban brenda tij paaftësinë profesionale. Mosnjohjen. Të qënit epidermik. Mungesën e nevojës për studim. Eleminimin e së resë dhe të ndryshmes. Të vrarët e kreativitetit. Krijimin e një oborri, e një rrethi vicioz antivlerash dhe njerëzish, nga ku do të bëhet më e lehtë lufta për dominim politik dhe ekonomik në fushën e arteve vizuale. Por mbi të gjitha është fryt i kalbëzimit identitar të klasës politike që udhëheq.<br />
<br />
<b>Puna e ideatorit dhe kuratorit</b> të kësaj linje muzeale, nuk e di pse më përngjason me atë ujin e disa çesmave në <i>Tiranë</i>, i cili pasi ke pirë dy gllënga, të bie si gur në bark. Të fryn. Të rëndon. Por s'të ngop dhe s'të shuan etjen. Kështu për shembull në <i>Sallën e Realizmit Socialist</i> mjaft prej veprave më përfaqësuese të korifejve të asaj periudhe mungonin. Të tjera <i>të papesha</i> zinin vende qëndrore ekspozimi, duke e bërë të pamundur shtjellimin në thellësi të fenomenit të <i>soc-realizmit</i> shqiptar.<br />
<br />
<b>Më pëlqyen</b><br />
<br />
* <i>"Femër Nudo"(1961).</i> Punuar nga <i>Sali Shijaku</i>. Ndonëse nga fazat e para të piktorit, piktura në fjalë shquhet për një ndjeshmëri të lartë në trajtimin e subjektit. Gjysëmtonet. Mungesa e linjës. Shkrirja e materies. Butësia. Koloriti i ftohtë tek harliset me tonet rozë që nxjerrin kokat turpshëm. Dominimi, analiza e sensualitetit të kudogjendur femëror, krejt e huaj në artin shqiptar <i>(me përjashtime të vogla, më vijnë ndërmend disa nudo nga Naxhi Bakalli)</i>. Erotizmi që rrezaton kjo punë, e bën atë unike brenda llojit të vet përmes atyre që na janë prezantuar dhe atyre që kemi parë nga brezi i piktorëve pjesë e të cilit është edhe <i>Sali Shijaku</i>.<br />
<i>* <a href="http://tonimilaqi.blogspot.com/2008/03/homazh-per-edison-gjergon.html">"Epika e yjeve të Mëngjesit"</a>(1971), Edison Gjergo.</i><br />
<i>* <a href="http://tonimilaqi.blogspot.com/2009/07/edison-gjergo-metalurgu-oil-on-canvas.html">"Metalurgu"</a>(1971), Edison Gjergo.</i><br />
<i>* <a href="http://tonimilaqi.blogspot.com/2009/01/edi-hila.html">"Mbjellja e Pemëve"</a>(1971), Edi Hila.<br />
</i><i>* <a href="http://tonimilaqi.blogspot.com/2009/12/emancipimi-i-gruas-dhe-ndikimet-e-huaja.html">"Vajza në pultin e komandimit"</a>(1971), Llambi Blido.</i><br />
<i>* "Ndërtuesit e Hidrocentralit" (1971).</i> Vepër nga <i>Ismail Lulani</i>. Një treshe portretesh me një kompozim mjaft solid e mjeshtëror. Modulimi i dinamikave të ngrohta tek fytyrat, konturohet hijshëm me trajtimin më të qetë, <i>i përftuar ky përmes një prizmi disi kubist</i>, të ambientit përreth.<br />
* Përfaqësimi i <i>Gazmend Lekës</i>.<br />
<br />
<b>Nuk më pëlqeu<br />
</b><br />
* <i>Përzgjedhja </i>e mjaft prej <i>autorëve,</i> por edhe e <i>mjaft prej veprave</i> të ekspozuara të cilat nuk janë përfaqësuese të autorëve përkatës.<br />
* <i>Mënyra sipërfaqësore e ndërtimit</i> të tërë pavioneve, por veçanërisht e <i>Sallës së "Pikturës dhe Skulpturës Moderniste"</i>, për faktin se mundësitë për kërkime, analizë, shtjellim e reflektim ishin tepër të mëdha.<br />
* <i>Konkludimi kuratorial</i> -tejet i dështuar, mjeran, i nxituar, e i cunguar keqazi. Eshtë mëse e dukshme se këndvështrimi i <i>ideatorit/kuratorit</i> të <i>"linjës së re muzeale" të G.K.A.-së</i> përmban në vetvete një<i> fashizëm</i> që përkundet përmes paditurisë totale dhe cinizmit më ekstrem, në mënyrën e njohjes dhe evidentimit të vlerave të vërteta të artit shqiptar. Mungojnë mjaft artistë dhe vepra, të cilat duhet të ishin bërë objekt studimi, por edhe hallka esenciale në atë që quajmë arti i krijuar pas shembjes së komunizmit.<br />
<br />
<b>Pyetje Retorike<br />
</b><br />
* Dilemë. <i>Orion Shima</i> merr pjesë si vëllai i drejtorit aktual dhe djali i drejtorit të mëparshëm, apo se kuadrati i lyer prej tij ka ndonjë vlerë artistike në vetvete?<br />
* <i>Alush Shima</i> prezantohet në këtë sofër <i>(prive, të sponsorizuar nga Partia Demokratike)</i> si ish- drejtori i dikurshëm i <i>G.K.A.-së</i>, apo si i ati i drejtorit momental?<br />
* Të qënit drejtor i <i>Galerisë Kombëtare të Arteve</i> është një <i>titull</i> i trashëgueshëm familjar, si bie fjala titujt mbretërorë?<br />
<br />
<b>Tek hidhja vështrimet e fundit</b> në sallat e <i>Galerisë</i> m'u kujtua shija e fjalëve të ish- drejtorit të <i>G.K.A.-së Genc Mulliqi</i> në artikullin e <i>gazetës Shekulli</i> <i>(17.4.2008)</i> me titull <i><a href="http://www.shekulli.com.al/news/49/ARTICLE/24027/2008-04-18.html">"Pango-Shima, tranzicion-çamçakiz"</a></i>, ndërsa fliste për vartësin e tij të asaj kohe <i>Rubens Shimën</i> :<br />
<br />
<i><span style="font-size: 85%;"><blockquote><i><span style="font-size: 85%;"><a href="http://www.shekulli.com.al/news/49/ARTICLE/24027/2008-04-18.html">Nuk mund të jem vartës i një njeriu që e kam propozuar për<br />
shkarkim nga puna për korrupsion",- tha Mulliqi, i cili u vuri në dispozicion<br />
mediave një sërë shkresash, ankesash, raportesh e propozimesh, dërguar ministrit<br />
Pango, apo strukturave të tjera të MTKRS-së, deri dhe kryeministrit Sali<br />
Berisha. Bëhet fjalë për shkeljet që ka gjetur në punën e ish-nëndrejtorit<br />
Shima, për dy edicione të Konkursit Ndërkombëtar "Onufri", për pjesëmarrjen e<br />
Shqipërisë në Bienalen e Venecias, për çështje që lidhen me fatura<br />
financiare." </a>(Alma Mile)</span></i></blockquote></span></i><br />
<b>Duke dalë prej dyerve</b> të jashtme të godinës së <i>Galerisë</i>, ndjeva një afsh të nxehtë veror të më përshkojë të tërin. Eca në këmbë në drejtim të <i>sheshit Skënderbej</i>. Ecja me hapa të ngadaltë duke u përpjekur të kategorizoj mendimet e mia. Deri sa hasa atë. <i>Monumentin e Heroit kombëtar</i>. Heroi i madh legjendar m'u duk i vetmuar. I vogël. I plurosur. I zhuritur prej vapës së gushtit. Ndonëse vazhdonte të krekosej përmbi kalin e tij, kishte diçka absurde që e shoqëronte. Një gropë stërmadhe gjendej andej nga kish kaluar. Nuk kishte më gjelbërim, as lule ngjyraplot. As buzëqeshje fëmijësh. As pëshpërima çiftesh adoleshente të ulur nëpër stola. As blice fotografësh që duan të ndalin kohën. As aroma bredhash. As gurdullima shatërvanësh. Udhëheqësi sypetrit tanimë ishte fillikat. I braktisur. I pazoti të ndikojë dhe të frymëzojë kërkënd. Prapa tij shihje veçse gërmadha. Pirgje dheu, e tokë të thatë.<br />
Pikërisht atëherë mendova se është koha kur udhëheqësit janë tërësisht të paaftë t'i prijnë turmës. Nuk e di pse në atë moment më erdhi ndër mend <i>Berisha</i>, pastaj<i> Topalli</i>, pastaj <i>Pango</i>, pastaj <i>Shimajt, Ati, Biri</i> dhe <i>Vëllai</i>...<br />
<br />
<a href="http://4.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/TIEvQld6tTI/AAAAAAAAFdA/bbzGqMNGMt4/s1600/ssh.gif"><img alt="" border="0" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5512739380860204338" src="http://4.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/TIEvQld6tTI/AAAAAAAAFdA/bbzGqMNGMt4/s400/ssh.gif" style="display: block; height: 332px; margin: 0px auto 10px; text-align: center; width: 400px;" /></a><i><span style="font-family: courier new;"> Sali Shijaku "Female Nude" (oil on canvas, 1961) </span></i><br />
<br />
<a href="http://1.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/TIEuAI_FGmI/AAAAAAAAFcg/LHe1l_Egm3k/s1600/dj.gif"><img alt="" border="0" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5512737998825134690" src="http://1.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/TIEuAI_FGmI/AAAAAAAAFcg/LHe1l_Egm3k/s400/dj.gif" style="display: block; height: 265px; margin: 0px auto 10px; text-align: center; width: 400px;" /></a> <i><span style="font-family: courier new;">Ismail Lulani "Builders of the Hydropower Plant" (oil on canvas, 1971)</span></i><br />
<br />
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgPiJthjrNiZP_gwEIoattk-izELOvJUm7FSp5iQVGvCpOo8Kq8BFbJSenUC9-Wy7gGqnEXdruS80Um8cKWQP7S0Y8UOT88cgoA8JYIrGyQ0xjcmYgN-9z9vXFrf5osAoee8vn9vLT0e8pL/s1600/vk.gif"><img alt="" border="0" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5512738268390997330" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgPiJthjrNiZP_gwEIoattk-izELOvJUm7FSp5iQVGvCpOo8Kq8BFbJSenUC9-Wy7gGqnEXdruS80Um8cKWQP7S0Y8UOT88cgoA8JYIrGyQ0xjcmYgN-9z9vXFrf5osAoee8vn9vLT0e8pL/s400/vk.gif" style="display: block; height: 299px; margin: 0px auto 10px; text-align: center; width: 400px;" /></a> <i><span style="font-family: courier new;">Vilson Kilica "The Brigade Leading Women" (oil on canvas, 1972)</span></i><br />
<br />
<a href="http://3.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/TIEt3Y0yQ4I/AAAAAAAAFcY/VTFAugDl9lY/s1600/cc.gif"><img alt="" border="0" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5512737848458101634" src="http://3.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/TIEt3Y0yQ4I/AAAAAAAAFcY/VTFAugDl9lY/s400/cc.gif" style="display: block; height: 400px; margin: 0px auto 10px; text-align: center; width: 367px;" /></a><i><span style="font-family: courier new;"> Çlirim Ceka "30 July 1978" (oil on canvas, 1979)<br />
</span></i><br />
<a href="http://3.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/TIEtqs7B_OI/AAAAAAAAFcQ/HVdqBg-zMz8/s1600/pk.gif"><img alt="" border="0" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5512737630514707682" src="http://3.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/TIEtqs7B_OI/AAAAAAAAFcQ/HVdqBg-zMz8/s400/pk.gif" style="display: block; height: 292px; margin: 0px auto 10px; text-align: center; width: 400px;" /></a><i><span style="font-family: courier new;"> Petro Kokushta "The Assembler" (oil on canvas, 1979) </span></i><br />
<br />
<a href="http://2.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/TIEteXwJUJI/AAAAAAAAFcI/I5ryxEJLc58/s1600/osh.gif"><img alt="" border="0" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5512737418673475730" src="http://2.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/TIEteXwJUJI/AAAAAAAAFcI/I5ryxEJLc58/s400/osh.gif" style="display: block; height: 225px; margin: 0px auto 10px; text-align: center; width: 400px;" /></a> <i><span style="font-family: courier new;">Orion Shima "Composition" (oil on canvas, 69.5x49.5 cm, 2001)<br />
</span></i><br />
<a href="http://2.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/TIE9UlwkI8I/AAAAAAAAFd8/3t3hF5u2EB0/s1600/gjk2.gif"><img alt="" border="0" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5512754842820682690" src="http://2.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/TIE9UlwkI8I/AAAAAAAAFd8/3t3hF5u2EB0/s400/gjk2.gif" style="display: block; height: 300px; margin: 0px auto 10px; text-align: center; width: 400px;" /></a> <i><span style="font-family: courier new;">"The George Castrioti's Monument, Tirana, Albania" (photo by Toni Milaqi, 2010)</span></i></div>Toni Milaqihttp://www.blogger.com/profile/03697951821068814845noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-7148505481502851848.post-31438653079179972442010-08-22T19:24:00.027+03:002010-11-16T22:31:54.362+02:00T'u Rrit Nera Zoti Berisha<a href="http://4.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/THF9qJp0PQI/AAAAAAAAFaE/9XcOJVy9CdU/s1600/sb.jpg"><img alt="" border="0" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5508321982350114050" src="http://4.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/THF9qJp0PQI/AAAAAAAAFaE/9XcOJVy9CdU/s400/sb.jpg" style="display: block; height: 282px; margin: 0px auto 10px; text-align: center; width: 400px;" /></a> <i><span style="font-family: courier new;">The Prime Minister of Albania Mr. Sali Berisha (Photo by <a href="http://www.keshilliministrave.al/showalbum.php?albumID=16&gj=gj1">Këshilli i Ministrave</a>)<br />
</span></i><br />
Zbulimi i ri arkeologjik në <i>Apolloni</i>, që thuhet se pasqyron portretin e një atleti, apo aristokrati romak, është një ngjarje e bujshme për të gjithë adhuruesit e artit, dhe padyshim atyre të skulpturës në veçanti. Kemi të bëjmë me një bust të mermertë burri, të zhveshur, i cili i përket shkollës romake, dhe mendohet se daton në shekullin e dytë pas krishtit. Ajo që më ra në sy, në këtë atmosferë të hareshme, s'është gjë tjetër veçse deklarata e<i> kryeministrit shqiptar Sali Berisha</i>, e cila mund të gjendet edhe në faqen zyrtare të <a href="http://www.keshilliministrave.al/index.php?fq=brenda&m=news&lid=13617">Këshillit të Ministrave</a>. Thotë<i> kryeministri</i> ynë i dashur në fjalën e tij, e cila u mbajt në <i>Muzeun Arkeologjik (Tiranë),</i> në <i>Qendrën e Studimeve Albanologjike</i>:<br />
<blockquote><span style="font-size: 85%;"><span style="font-size: 85%;">“Vlerat e tij (e bustit) janë të jashtëzakonshme në rrafshin<br />
krijues, skulptural, artistik, në rrafshin historik, por gjithashtu janë akoma më të mëdha, si dëshmi e përjetësisë së kombit shqiptar.”</span></span></blockquote><span style="font-size: 85%;"></span><br />
<span style="color: #3366ff;">Vrava mëndjen se nga i kishte parë vallë <i>shqiptarët</i> në <i>shekullin e dytë të erës sonë</i>, në <i>Apolloni</i>, lideri ynë politik, kërkova po kështu edhe për <i>arbërorët</i>, bile edhe për <i>ilirët</i>, përmes syve ngulmues të bustit të sapoardhur në dritë. Iu afrova atij. E pyeta edhe një herë përmes zallamahisë së turmës, me shqipen time më perfekte, nëse ndihej edhe ai një hallkë e <i>"perjetësisë së kombit shqiptar"</i> duke shpresuar se mos ndoshta nuk më kishte dëgjuar më parë. Vërejta në vështrimin e mikut të konturohej fillimisht lodhja, më pas apatia, bezdia, madje edhe revolta ndaj atyre dhjetra krijesave <i>(sigurisht edhe ndaj meje)</i> të cilat flisnin një gjuhë të pakuptueshme, dhe që në mënyrën më të pacipë nuk respektuan aspak udhëtimin e tij qindravjeçar. Diçka llomotiti latinisht nëpër dhëmbë, dhe u gurëzua sërish, duke gëlltitur kështu brenda tij edhe misterin e <i>"përjetësisë shqiptare"</i> të cilin kaq qartë kishte dalluar qysh në fillim <i>kryeministri</i> ynë i nderuar.</span><span style="font-size: 85%;"><br />
</span><br />
<blockquote><span style="font-size: 85%;">"Shqipëria është një vend i vogël, por me një pasuri të<br />
jashtëzakonshme në gjirin e saj, ky territor ka njohur qytetërime të shumta, perandori dhe perandor, por ajo që e bën shumë të veçantë është se në të gjitha kohërat eci si një komb me identitetin e tij të sotëm." (Sali Berisha)</span> </blockquote><span style="font-size: 85%;"></span><br />
<div></div><span style="font-size: 85%;"><span style="font-family: inherit; font-size: small;">Duke u përpjekur të ruaj gjakftohtësinë, ndonëse pjesëmarrës edhe unë në sofrën nga ku lidershipi ynë na serviri çorbën e mësipërme, mendova thjesht se tanimë këto fjalë patetike nuk habisin kërkënd. Janë vazhdimësia llogjike e injorancës së klasës në pushtet në relacion me historinë në tërësi, por padyshim edhe me atë të artit, që në fund të fundit është edhe e keqja më e vogël. Bile do të shkoja edhe më tej, mendoj se pas tyre është kaq evident edhe manipulimi më flagrant i historisë. </span><span style="font-size: small;"><i style="font-family: inherit;">Zoti Berisha</i></span><span style="font-family: inherit; font-size: small;"> është pikërisht zëdhënësi dhe kultivuesi më konseguent i kësaj injorance historike, ashtu sikurse një pjesë dërrmuese e klasës politike, apo edhe e historianëve dhe historiografisë shqiptare. Degradimi i mjaft prej hallkave sociale, shtetërore, politike, ekonomike, kulturore në </span><span style="font-size: small;"><i style="font-family: inherit;">Shqipërinë</i></span><span style="font-family: inherit; font-size: small;"> e sotme mund të perceptohet më lehtësisht kur arrin të kuptosh ngritjen e vërtetë intelektuale të udhëheqësve që kontrollojnë jetën politike këto dy dekadat e fundit.</span><span style="font-size: small;"><br style="font-family: inherit;" /></span><span style="font-family: inherit; font-size: small;"> E atëherë më erdhi ndër mend shprehja se </span><span style="font-size: small;"><i style="font-family: inherit;"><b>"Ky stan këtë Bulmet ka"</b></i></span><span style="font-family: inherit; font-size: small;">.</span><br />
<br />
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiRdbTXri8n9DBfny1-h7Dr1Upz9s6alx4O20dvOtKmzDQ8fjiebn-NQFrOLkfd-G9Zcn-w3UiovchXMKBCBXlqZEhlnfk2dGgs3fUwdCSwqae-Hw5_gxlFNQjsxB5_YYlvscAsd13BOZha/s1600/r.jpg"><img alt="" border="0" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5508271575622646146" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiRdbTXri8n9DBfny1-h7Dr1Upz9s6alx4O20dvOtKmzDQ8fjiebn-NQFrOLkfd-G9Zcn-w3UiovchXMKBCBXlqZEhlnfk2dGgs3fUwdCSwqae-Hw5_gxlFNQjsxB5_YYlvscAsd13BOZha/s400/r.jpg" style="display: block; height: 262px; margin: 0px auto 10px; text-align: center; width: 400px;" /></a> <span style="font-size: small;"><i><span style="font-family: courier new;">Roman bust from the 2nd century AD found at the Apollonia, Albania. (Photo by <a href="http://press.publiku.com/note/280203/ekspozohet-ne-tirane-bustit-antik-romak.html">Press.Publiku.Com</a>)</span></i></span></span>Toni Milaqihttp://www.blogger.com/profile/03697951821068814845noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-7148505481502851848.post-86868282570688377922010-07-20T17:35:00.017+03:002010-10-03T15:48:04.768+03:00Mbi Natyralizmin në Pikturë<a href="http://3.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/TEXIplJZ5zI/AAAAAAAAFY8/ZPZO1N-rTy0/s1600/scf.png"><img alt="" border="0" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5496019536947308338" src="http://3.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/TEXIplJZ5zI/AAAAAAAAFY8/ZPZO1N-rTy0/s400/scf.png" style="display: block; height: 400px; margin: 0px auto 10px; text-align: center; width: 294px;" /></a> <i><span style="font-family: courier new;">Achilleas Droungas "Nature Morte" (oil on canvas)</span></i><br />
<br />
Asnjëherë nuk kam arritur të shijoj <i>këndvështrimin natyralist/fotografik</i> në pikturë. Gjithnjë më është dukur <i>skrupuloziteti akademik</i> një formë pompoze, e pakuptimtë, bajate dhe aspak kreative.<br />
Sa për <i>piktorët</i> që ende sot lëvrojnë këtë formë të shprehjes, do t'i cilësoja si monotonë, me mungesë të theksuar fantazie, të paaftë, zanatçinj <i>(në asnjë mënyrë krijues),</i> të vdekur artistikisht. Po kështu, asnjëherë nuk kam kuptuar se përse duhet të kacafytet me telajon një piktor, për muaj të tërë, kur në të njëjtin konkludim vizual mund të arrinte me një shkrepje të vetme të aparatit fotografik?!<br />
Të pikturuarit në mënyrë <i>natyraliste/akademike/fotografike</i>, mund të kënaqë <i>syrin</i> e pastërvitur <i>të masës (e paditur, në pjesën dërrmuese të saj)</i>, por nuk mund të konsiderohet <i>Art</i>.<br />
Pikërisht sepse <i>Arti </i>nuk është një <i>pasqyrë e vobektë, memece,</i> e realitetit. Eshtë diçka tjetër, ndoshta një <i>sferë paralele</i>, që mund të ketë pika takimi me <i>realitetin</i>, por që nuk mund të jetë me asnjë kusht një kopje dydimensionale e tij.<br />
<i>Eshtë llava që na vlon përbrenda, ajo që na bën artistë. Eshtë dufi i shpirtit, marrëzia e unit...</i>Toni Milaqihttp://www.blogger.com/profile/03697951821068814845noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-7148505481502851848.post-34768474779525042422010-06-28T23:20:00.010+03:002010-06-28T23:40:30.223+03:00CheapArt -Thessaloniki 2010 (ekspozita)<a href="http://4.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/TCkHYdD3MbI/AAAAAAAAFXs/6DnkZ8pCm4g/s1600/ar.jpg"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5487925737626743218" style="DISPLAY: block; MARGIN: 0px auto 10px; WIDTH: 400px; CURSOR: hand; HEIGHT: 300px; TEXT-ALIGN: center" alt="" src="http://4.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/TCkHYdD3MbI/AAAAAAAAFXs/6DnkZ8pCm4g/s400/ar.jpg" border="0" /></a> <em><span style="font-family:courier new;">"CheapArt -Thessaloniki", Kodra former Army Camp, Thessaloniki, Greece (photo by Aris Roupinas, Jun 2010)</span><br /></em><br /><div><a href="http://2.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/TCkHRe3VtuI/AAAAAAAAFXk/QGtNiYzti10/s1600/ch_a.1.jpg"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5487925617852004066" style="DISPLAY: block; MARGIN: 0px auto 10px; WIDTH: 400px; CURSOR: hand; HEIGHT: 300px; TEXT-ALIGN: center" alt="" src="http://2.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/TCkHRe3VtuI/AAAAAAAAFXk/QGtNiYzti10/s400/ch_a.1.jpg" border="0" /></a><em><span style="font-family:courier new;"> "CheapArt -Thessaloniki", Kodra former Army Camp, Thessaloniki, Greece (photo by <a href="http://www.facebook.com/pages/cheapart-official-page/123135417715120">"cheapart official page"</a>, Jun 2010)<br /></span></em><br /><div><a href="http://3.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/TCkHJ0XMVFI/AAAAAAAAFXc/d1qPGSRPcOo/s1600/d.jpg"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5487925486183797842" style="DISPLAY: block; MARGIN: 0px auto 10px; WIDTH: 400px; CURSOR: hand; HEIGHT: 300px; TEXT-ALIGN: center" alt="" src="http://3.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/TCkHJ0XMVFI/AAAAAAAAFXc/d1qPGSRPcOo/s400/d.jpg" border="0" /></a> <em><span style="font-family:courier new;">"CheapArt -Thessaloniki", Kodra former Army Camp, Thessaloniki, Greece (photo by <a href="http://www.facebook.com/pages/cheapart-official-page/123135417715120">"cheapart official page"</a>, Jun 2010) </span></em><br /><br /><div><a href="http://4.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/TCkHBxFVFWI/AAAAAAAAFXU/E_c2fGLI_G0/s1600/ch_a.jpg"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5487925347864614242" style="DISPLAY: block; MARGIN: 0px auto 10px; WIDTH: 400px; CURSOR: hand; HEIGHT: 300px; TEXT-ALIGN: center" alt="" src="http://4.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/TCkHBxFVFWI/AAAAAAAAFXU/E_c2fGLI_G0/s400/ch_a.jpg" border="0" /></a> <em><span style="font-family:courier new;">"CheapArt -Thessaloniki", Kodra former Army Camp, Thessaloniki, Greece (photo by <a href="http://www.facebook.com/pages/cheapart-official-page/123135417715120">"cheapart official page"</a>, Jun 2010)</span></em><br /><br /><div></div></div></div></div>Toni Milaqihttp://www.blogger.com/profile/03697951821068814845noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-7148505481502851848.post-92155389357375176332010-05-29T08:03:00.016+03:002010-10-10T20:56:54.617+03:00Endrra të Thyera<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgClhZprDSyZ9L4wvys7gTQuYNWLfziMK3p6bDpscG7SGGmx76umHkVkgWhrZS-XkV1xyDZ5Rj7JAygP6Ts9sjO-_udoTJo5l5frSxDe6dqTTSnk1TR_P8PqHSuzxoXQT1_i_ZYy2n16yk/s1600/29.5.2010-2.gif"><img alt="" border="0" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5476302211852994978" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgClhZprDSyZ9L4wvys7gTQuYNWLfziMK3p6bDpscG7SGGmx76umHkVkgWhrZS-XkV1xyDZ5Rj7JAygP6Ts9sjO-_udoTJo5l5frSxDe6dqTTSnk1TR_P8PqHSuzxoXQT1_i_ZYy2n16yk/s400/29.5.2010-2.gif" style="display: block; height: 285px; margin: 0px auto 10px; text-align: center; width: 400px;" /></a> <i><span style="font-family: courier new;">Toni Milaqi "Who's the Boss?" (acrylic on paper, 69.5x49.5 cm, 2010)</span></i><br />
<br />
Ekzistojnë në <i>realitetin paralel-subjektiv</i> të një artisti tema të cilat uzurpojnë gjithësinë e tij emocionale, dhe që e ushqejnë moralisht, intelektualisht, e shpirtërisht, në odisenë e tij krijuese. Ekzistojnë motive, imazhe, ngjyra, tinguj, zëra, e aromëra, të cilat ngjizen në subkoshiencën e tij, duke funksionuar si motorë jetëdhënës të nevojës për t'u shprehur.<br />
Pak a shumë kjo ndjesi më shoqëron sa herë vërej portretin, që im atë më dhuroi në vitin 1988. Bëhet fjalë për vitin në të cilin fillova studimet në <i>liceun artistik</i>, kohë në të cilën një univers i tërë i magjishëm, ai i artit, u shpalos triumfalisht para meje.<br />
Ndonëse portreti në fjalë nuk futet në kategorinë e punëve të rëndësishme të <i><a href="http://aristidhmilaqi.blogspot.com/">Aristidhit</a></i>, dhe ndonëse gjuha piktorike e përdoruar aty nuk mund të them se më ngazëllen, seç ka diçka që më elektrizon, më tërheq, dhe më bën të dua t'a qëmtoj. Duke e vëzhguar me kujdes arrij të kuptoj, se im atë ka ditur të mbërthejë në punën e tij diçka mjaft të njohur, familjare dhe intime për mua. Vërej në <i>vështrimin tim</i> zgjimin e qënies por dhe arrogancën e 14-vjeçarit, vetëkënaqësinë dhe vetëbesimin, optimizmin por dhe ironinë e moshës, pastërtinë e karakterit por edhe mungesën e përvojës, turfullimin e ëndrrave dhe etjen për ti realizuar ato. Isha unë, ishte shembëlltyra e personalitetit tim njerëzor gozhduar në pikturën e tim ati, dhe ai padyshim më njihte mirë. Vetëm një njeri që të njeh mirë, mund <i>të të lexojë</i> kaq qartë...<br />
<br />
Vitet kaluan. Shumë ujra rrodhën në burime, dhe të gjitha këto tanimë më duken mjaft të largëta, a thua se nuk kanë të bëjnë me të shkuarën time, por me diçka krejt të huaj. Ku shkoi vallë ai djaloshi 14-vjeçar me karakter konfrontues?! Ku shkoi nevoja për të pushtuar botën? Ku shkoi vetëbesimi dhe ndjesia se je ti<i> mesia</i> aq i shumëpritur? Ku shkoi fodullëku, zjarri, dhe romantizmi rinor? Ku shkoi dëshira për të rrojtur veç ndjenja supreme? Ku shkoi adoleshenti që donte të shfronësonte <i>Zotin</i>, për t'u ulur triumfator në fronin e tij?<br />
Puna ime <i>"Who's the Boss?"</i> është një meditim mbi të gjitha këto. Një koment mbi ëndrrat e thyera djaloshare, mbi egërsinë dhe brutalitetin social të shoqësisë së sotme globale, si edhe një nevojë për të ritreguar <i>(pas një rrugëtimi 22 vjeçar) </i>me një formë tjetër, <i>historinë që dëgjova prej buzëve të tim ati</i>, diku aty në fund të vitit 1988.<br />
<br />
<a href="http://3.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/TACgfRM7aGI/AAAAAAAAFVQ/21GQJ72mcQc/s1600/mlk+%2829%29.gif"><img alt="" border="0" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5476553605936539746" src="http://3.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/TACgfRM7aGI/AAAAAAAAFVQ/21GQJ72mcQc/s400/mlk+%2829%29.gif" style="display: block; height: 400px; margin: 0px auto 10px; text-align: center; width: 313px;" /></a> <i><span style="font-family: courier new;">Aristidh Milaqi " Portrait of Toni Milaqi" (oil on cardboard, 32x25 cm, 1988)</span></i>Toni Milaqihttp://www.blogger.com/profile/03697951821068814845noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-7148505481502851848.post-39253483732965005522010-05-21T20:56:00.005+03:002010-05-22T12:05:59.954+03:00CheapArt -Thessaloniki 10<a href="http://4.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/S_bKToZRZrI/AAAAAAAAFUs/4tR3_IG-C6k/s1600/cheapart_thessaloniki_10.jpg"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5473784835725158066" style="DISPLAY: block; MARGIN: 0px auto 10px; WIDTH: 400px; CURSOR: hand; HEIGHT: 286px; TEXT-ALIGN: center" alt="" src="http://4.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/S_bKToZRZrI/AAAAAAAAFUs/4tR3_IG-C6k/s400/cheapart_thessaloniki_10.jpg" border="0" /></a><br /><a href="http://3.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/S_bKHrt4NNI/AAAAAAAAFUk/aq_9xYeQukc/s1600/cheapart_thessaloniki_10_1.jpg"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5473784630458463442" style="DISPLAY: block; MARGIN: 0px auto 10px; WIDTH: 400px; CURSOR: hand; HEIGHT: 286px; TEXT-ALIGN: center" alt="" src="http://3.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/S_bKHrt4NNI/AAAAAAAAFUk/aq_9xYeQukc/s400/cheapart_thessaloniki_10_1.jpg" border="0" /></a><br /><strong>Ftesë<br /></strong><br />Kam kënaqësinë -<em>për të gjithë ata që kanë mundësinë, dëshirën dhe predispozitën</em>- t'ju ftoj në ekspozitën kolektive/ndërkombëtare <em>"CheapArt -Thessaloniki 10"</em>, në të cilën jam pjesëmarrës. Ekspozita organizohet nga <em><a href="http://www.cheapart.gr/">galeria CheapArt</a></em>, me përkrahjen e <a href="http://www.nath.gr/"><em>Prefekturës së Selanikut</em> </a>dhe <em><a href="http://www.kalamaria.gr/">Bashkisë së Kalamaria-së</a></em>. Evenimenti artistik do të zhvillohet në Selanik në datat 7-27 qershor 2010, me pjesëmarrjen e 130 artistëve grekë dhe të huaj, në<em> ish kampin ushtarak Kodra</em>. Inagurimi 7 qershor 2010, ora 21.00 .<br /><br />Toni MilaqiToni Milaqihttp://www.blogger.com/profile/03697951821068814845noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-7148505481502851848.post-22241029756123456182010-04-06T18:54:00.016+03:002010-05-24T17:59:12.765+03:00Shumë Zhurmë për Asgjë<a href="http://1.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/S7tlY77QE5I/AAAAAAAAFRc/DiCsoO9sYZQ/s1600/ε.Ï€..bmp"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5457066852566963090" style="DISPLAY: block; MARGIN: 0px auto 10px; WIDTH: 400px; CURSOR: hand; HEIGHT: 361px; TEXT-ALIGN: center" alt="" src="http://1.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/S7tlY77QE5I/AAAAAAAAFRc/DiCsoO9sYZQ/s400/%CE%B5.%CF%80..bmp" border="0" /></a> <em><span style="font-family:courier new;">Manuel Panselinos (fresco, 1295 or 1313 A.D. , Protaton Church at Karyes, Mt. Athos, Greece)</span></em><br /><br /><em>Gazeta Shekulli</em> botoi dje një artikull nga z.<em> Ardian Klosi</em> me titull: <em>"<a href="http://www.shekulli.com.al/2010/04/05/nje-veper-per-tu-admiruar.html">Një vepër për t'u admiruar"</a></em> , si edhe pjesë nga studimi i z. <em>Gëzim Qendro</em> me titull: <a href="http://www.shekulli.com.al/2010/04/05/surrealizmi-socialist.html"><em>"Surrealizmi Socialist",</em> </a>të cilat më habitën vërtet për mënyrën kaq sipërfaqësore të trajtimit të një prej periudhave më komplekse të historisë së njerëzimit, por edhe të artit në tërësi, siç është ajo e<em> Perandorisë Bizantine</em>; si edhe paralelizmat kaq stonues ndërmjet artit të asaj periudhe dhe atij të <em>soc-realizmit shqiptar</em>.<br /><div>Ajo që më bën përshtypje, është se sa me lehtësi përçudnojmë këdo dhe gjithçka, mjafton kjo, të na shërbejë në qëllimet tona, paçka pasaktësive që mbart ky veprim i ynë në tërësinë e tij. Gabimi fatal dhe më thelbësori është se barazpeshohet një periudhë mbi njëmijë vjeçare e historisë së njerëzimit <em>(këtu e kam fjalën për atë të artit, pa shqyrtuar historinë në tërësi)</em>, me atë komuniste <em>(socrealizmin)</em> të pesëdhjetë vjetëve të fundit. Dhe duke e nisur gabim, gjithë konkluzioni do të jetë i gabuar.<br />Po të analizojmë historinë e <em>artit bizantin</em>, qysh në format e hershme të tij në <em>periudhën paleokristiane</em>, <em>bizantine</em>, dhe atë<em> pasbizantine,</em> si edhe evolimin konceptual, estetik, artistik, trajtimor të kësaj periudhe, do të arrijmë në konkluzionin se bëhet fjalë për një nga shtyllat vertebrale të historisë së artit. Një fazë që ka ushqyer mjaft personalitete të mëvonshme, arkitektë, piktorë dhe skulptorë, poetë dhe shkrimtarë, muzikantë dhe dramaturgë. Nje djep i qytetërimeve të mëpasme perëndimore.<br />Do të ishte qesharake, që njerëz të cilët nuk zotërojnë argumentin mbi të cilin flasin, në këtë rast njohjen e thellë të <em>artit kristian bizantin</em>, si<em> G. Qendro</em> apo<em> A. Klosi</em>, të bënin qoftë edhe tentativë për të folur mbi këtë periudhë, dhe si pasojë të kryenin edhe <em>"heqjen e paraleleve"</em>. Nuk di që z<em>. Qendro</em> të ketë njohuri, të jetë specialist i <em>studimeve bizantine</em>, apo i <em>artit mesjetar</em>. Sigurisht që duhen vite të tëra studimore dhe shumë jetë njerëzore për të arritur në konkluzione të mirëfillta filozofike/estetike/ artistike mbi rolin, forcën, risitë dhe vlerat e <em>artit bizantin</em> në tërësi <em>( shek 4- shek 15 e.s.)</em> . Fakteqësisht gjuha e përdorur në artikujt e <em>Gazetës Shekulli</em>, por edhe tërë filozofia e studimit <em>(me aq sa jemi në gjëndje të kuptojmë nga materialet e prura këtu)</em> është tërësisht e njëjtë me atë që përdorte kozmotheoria totalitariste-komuniste dhe më pas ajo metamoderne shqiptare, në lidhje me <em>Bizantin,</em> filozofinë, artet dhe arritjet e atij qytetërimi aq brilant ne historinë tonë njerëzore.<br />Në kundërshtim me <em>socrealizmin</em> i cili nuk interesohej për shpirtin, por për shprehjen propagandistike dhe ideologjike përmes arteve, arti kishtar ishte një përpjekje e pandërprerë e artistit për t'i dhënë formë vizuale realitetit të tij spiritual, nevojave të tija shpirtërore, fetare dhe ekzistenciale. <em>Arti kishtar</em> ishte mbarsur me etjen për analizë, mbi zotin, shenjtët, jetën e epërme, jetën e mëpërtejme, mbi të mirën dhe të keqen. Ishte një art që buronte nga lidhja e drejtpërdrejtë -<em>ekzistenciale</em>- e krijuesit në një anë dhe e dëshirave, e frikave, e anktheve, e aspiratave të tij njerëzore në anën tjetër. Ekzistojnë vepra brilante në pikturë, mozaikë, arkitekturë, etj, nga një sërë autorësh, të cilat sot janë pasuri e paçmuar e trashëgimisë botërore. Gjë që nuk mund të thuhet për asnjë prurje të <em>real-socializmit</em> në artet vizuale.<br />Në të kundërtën, <em>socrealizmi </em>nuk ishte rezultante e nevojës për kërkime të asnjë tipi. Ishte një art formal, sepse ishte i mbrujtur nga parimet e tij dogmatiste. Qënësia e tij ekzistenciale konsistonte në shpalosjen sa më të devotshme dhe rigoroze të doktrinës komuniste. Kishte për qëllim të përçonte tek masat mendësitë e <em>Partisë</em>, dhe jo nevojën për hulumtim të qënies, apo të ambientit rrethues. Çdo përçapje për të tejkaluar këto kufij, u shkatërrua qysh në embrion...<br />Si përfundim, është tjetër gjë të thuhet se arti i <em>realizmit socialist</em> ka akumuluar elementë të ndryshëm konceptual dhe teknik prej <em>pikturës kishtare</em>, dhe tjetër gjë, të vendosim në të njëjtin kandar këto dy drejtime artistike, që nuk kanë asgjë të përbashkët, qoftë përsa i përket produktit të përftuar artistik, nocioneve që i udhëhiqnin, vlerave, rëndësisë, apo jetëgjatësisë kohore në të cilën përkatësisht morën jetë. </div><div>Këto artikuj, si dhe ky studim, nëse vërtet këto janë konkluzionet e tij, është një shembull i mënyrës epidermike të këndvështrimit të botës nga të ashtëquajturit intelektualë dhe studiues shqiptarë, dhe është dëshmitar i vakumit konceptual që kalon shoqëria shqiptare sot, në këto kohë tërësisht të zbrazëta qoftë në ide, qoftë në vepra, apo në mënyrën se si shpaloset spektri kritik mbi artet vizuale...<br /><br /></div><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5457067625900573346" style="DISPLAY: block; MARGIN: 0px auto 10px; WIDTH: 400px; CURSOR: hand; HEIGHT: 377px; TEXT-ALIGN: center" alt="" src="http://3.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/S7tmF80WgqI/AAAAAAAAFRk/JvhJctLWnpw/s400/Shaban+Hysa),+1974.jpg" border="0" /><em><span style="font-family:courier new;">Shaban Hysa "Themelimi i Partisë" (oil on canvas, 1974)</span></em>Toni Milaqihttp://www.blogger.com/profile/03697951821068814845noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-7148505481502851848.post-28550135600574892302010-03-30T21:42:00.014+03:002010-03-31T21:35:14.921+03:00Bëji Shurrën Bahçes<a href="http://1.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/S7NMIzwwFUI/AAAAAAAAFPk/vs2CK_IKFnE/s1600/Karaiskakis.jpg"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5454787287893153090" style="DISPLAY: block; MARGIN: 0px auto 10px; WIDTH: 400px; CURSOR: hand; HEIGHT: 317px; TEXT-ALIGN: center" alt="" src="http://1.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/S7NMIzwwFUI/AAAAAAAAFPk/vs2CK_IKFnE/s400/Karaiskakis.jpg" border="0" /></a><em><span style="font-family:courier new;"> Georgios Margaritis "Georgios Karaiskakis Mounted, Charges the Acropolis" (oil on canvas, 117x94 cm, 1844, National Gallery and Alexandros Soutzos Museum, Athens, Greece)</span></em><br /><br /><a href="http://3.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/S7NL_lrvoxI/AAAAAAAAFPc/vXhv1GdD9Gc/s400/zk.gif" border="0"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5454787129495233298" style="DISPLAY: block; MARGIN: 0px auto 10px; WIDTH: 400px; CURSOR: hand; HEIGHT: 239px; TEXT-ALIGN: center" alt="" src="http://3.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/S7NL_lrvoxI/AAAAAAAAFPc/vXhv1GdD9Gc/s400/zk.gif" border="0" /></a><em><span style="font-family:courier new;">Zef Kolombi "Scanderbeg" (oil on canvas, 1927, National Gallery of Arts, Tirana, Albania)</em></span><br /><br />Eshtë e vështirë të rrosh mes dy popujsh që janë mësuar të urrehen kaq shumë, është shpesh herë e papërballueshme të gjendesh në mes të një mllefi të dyanshëm sfilitës si ai i marrëdhënieve greko-shqiptare, dhe anasjelltas. Eshtë e pamundur t'u flasësh për nocione humane, krijesave me përngjasi njerëzore, të cilat qysh atëherë që hapën sytë, janë mësuar të urrejnë për vdekje gjithçka të huaj, të ndryshme, dhe jo të ngjashme me to. Ka momente kur mendoj, se është e kotë çdo përpjekje për evidentimin e të përbashkëtave, e bashkekzistencës, e vëllazërimit, e mirëkuptimit. Këta njerëz nuk ndreqen. Kërkojnë me çdo kusht një <em>armik të urryer</em>, mbi të cilin të mund të shprazen, qoftë ky i fundit edhe pjellë e fantazisë së tyre.<br /><br />Në tërë këtë mesele, ushqimi përmes imazheve të trashëguara të historisë së artit, të cilat në momente të caktuara luajtën një rol tepër të madh në lulëzimin e afsheve nacionale të popujve përkatës, natyrisht që zë rol prioritar në formimin e moralit të turmës.Toni Milaqihttp://www.blogger.com/profile/03697951821068814845noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-7148505481502851848.post-17027820071302749382010-02-21T23:43:00.005+02:002010-09-26T12:35:10.894+03:00Mbi Trëndafilin e kuq dhe Demonë të Tjerë<a href="http://4.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/S4Uqy2Ots1I/AAAAAAAAFI8/3qUDuzxMgtI/s1600-h/el-%285%291.2.gif"><img alt="" border="0" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5441802777786168146" src="http://4.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/S4Uqy2Ots1I/AAAAAAAAFI8/3qUDuzxMgtI/s400/el-%285%291.2.gif" style="display: block; height: 298px; margin: 0px auto 10px; text-align: center; width: 400px;" /></a> <i><span style="font-family: courier new;">Toni Milaqi "Of Red Rose and Other Demons" (acrylic on canvas, 120x90 cm, 2010)<br />
</span></i><br />
Aroma e atij <i>trëndafili të kuq</i>, që në mënyrë aq torturuese i shprishte gjumin, dhe që rrotullohej përmes luginave të trurit ashtu tinëzisht netëve, gjithë vrik, me arrogancë e prepotencë, kishte diçka të thyeshme, të cilën nuk mund të deshifronte plotësisht. Një ndjesi <i>brishtësie,</i> e dhimbshme, e pushtonte të tërin edhe kur gjumi e kishte braktisur, dhe gjurmët e <i>vegimit </i>i ndjente ende të ngecura mbi qerpikë. E ndonëse nuk donte të mendonte për të <i>kuqen vezulluese</i>, e cila me aq kapadaillëk për të kushedi se sa të satën herë i okuponte ëndrrat, e haste atë sërish aty, imponuese, kokëfortë dhe këmbëngulëse.<br />
<br />
Nëse ai <i>vegim</i>, që në pamje të parë nuk i kujtonte asgjë<i>,</i> të ishte real, do të ndjente një farë lehtësimi, por si i bëhej në rast të kundërt; sikur gjithçka të ishte një orvajtje tekanjose e mendjes së tij? Si i bëhej sikur<i> </i>ajo <i>aromë idilike </i>të mos kishte asnjë rrënjë tokësore e bazë reale, por të ishte produkt sharman i fantazisë së tij? Dhe nëse kjo e fundit do të ishte e vërtetë, përse provonte kaq shumë dhimbje gjithnjë në zgjim? Si mund të vuash për diçka që s'njeh?! Si mund të provosh një ndjesi të tillë humbjeje për diçka që s'ekziston?!<br />
<br />
<a href="http://2.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/S4EMfTXtGiI/AAAAAAAAFCk/SgF5ltjNFDI/s1600-h/asa-%283%29.22.gif"><img alt="" border="0" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5440643556755446306" src="http://2.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/S4EMfTXtGiI/AAAAAAAAFCk/SgF5ltjNFDI/s400/asa-%283%29.22.gif" style="display: block; height: 299px; margin: 0px auto 10px; text-align: center; width: 400px;" /></a><i><span style="font-family: courier new;"> Toni Milaqi "Of Red Rose and Other Demons" -detail (acrylic on canvas, 120x90 cm, 2010)<br />
</span></i><br />
<div></div>Toni Milaqihttp://www.blogger.com/profile/03697951821068814845noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-7148505481502851848.post-39728238521028582652010-01-03T11:04:00.017+02:002021-06-05T09:58:38.683+03:00Piktura Rron<a href="http://4.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/S0BLwbpIpbI/AAAAAAAAE-I/Fyw3hXSJ8wM/s1600-h/P1010006-3.gif"><img alt="" border="0" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5422417246780171698" src="http://4.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/S0BLwbpIpbI/AAAAAAAAE-I/Fyw3hXSJ8wM/s400/P1010006-3.gif" style="cursor: hand; display: block; height: 276px; margin: 0px auto 10px; text-align: center; width: 400px;" /></a> <span style="font-family: courier new;"><em>Toni Milaqi "The Bone" -detail (acrylic on paper, 69.5x49.5 cm, 2010)</em></span><div><span style="font-family: courier new;"><i><br /></i></span>
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjQ1GgM6yWJktYvKmLkuOtpwxwGAdQXu0cLk1uQBv3agKqAn_W9WExdZH-5wls-95W6IvFaVuRSCBwwWM2WzIsgTFsSMWxyQQlBS6gfMnUgBorO8-3yzc033EDKoCPvZXouyGSX61j971M/s1600-h/P1010012-3.gif"><img alt="" border="0" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5422409192009291666" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjQ1GgM6yWJktYvKmLkuOtpwxwGAdQXu0cLk1uQBv3agKqAn_W9WExdZH-5wls-95W6IvFaVuRSCBwwWM2WzIsgTFsSMWxyQQlBS6gfMnUgBorO8-3yzc033EDKoCPvZXouyGSX61j971M/s400/P1010012-3.gif" style="cursor: hand; display: block; height: 287px; margin: 0px auto 10px; text-align: center; width: 400px;" /></a><em><span style="font-family: courier new;"> Toni Milaqi "The Bone" (acrylic on paper, 69.5x49.5 cm, 2010)</span></em> <div><br /></div><div> Kohët e fundit, nuk mund të mos bjerë në sy, tendenca e lobeve të ndryshme që kontrollojnë jetën dhe produktin artistik-vizual në rang global, për një lloj rikthimi tek <em>piktura</em>. Një shembull i këtij fenomeni ishte ekspozimi por edhe zhurma që shkaktoi prezantimi i punës gjigande të <em><a href="http://www.guardian.co.uk/artanddesign/2009/nov/23/hockney-tate-britain-trees">David Hockney</a> </em>tek<em> Tate Britain</em>. Dhe nëse <em>Hokney </em>pak a shumë përgjatë rrjedhës së viteve, ka mbetur besnik ndaj artit të pikturës, një surprizë akoma edhe më e madhe ishte ekspozita personale me titull <em>"No Love Lost"</em>, tetor 2009, e <em>Damien Hirst</em>.</div><div><br /></div><div> Nuk dua të shqyrtoj këtu vlerat e veprave të artistëve të sipërpërmendur (vepra e Hockey-t sigurisht qe eshte e nje cilesie tjeter), as risite e punëve te tyre, as dinamikat e personaliteteve artistike perkatese, por kahjen e <em>tregut global të artit</em> drejt <em>pikturës</em>. Përse vallë kjo nevojë për rikthim tek kjo gjuhë vizuale, që kaq keqazi është kryqëzuar dekadat e fundit? A mos vallë dominimi gati-gati mbytës i<em> fotografisë</em>, i instalacioneve, i <em>perfomancave</em> apo i <em>video artit</em>, ka shpënë vetë <em>artet pamore</em> në një qorrsokak ekzistencial? A mos vallë mungesa e hapësirave për <em>pikturën</em> në aktivitet e mëdha kudo në botë, si bienalet <em>(por jo vetëm)</em>, ka krijuar një lloj kompakti negativ, intolerant, abuziv, dhe mbi të gjitha fashist, për shtyllën vertebrale të shprehjes vizuale siç është <em>piktura</em>, qysh kur njeriu filloi të mendojë dhe të kuptojë se është disi më i ndryshëm nga kafshët e tjera? </div><div><br /></div><div> Po kështu nuk dua të flas në këtë shkrim as për studiuesit-rrogëtarë të <em>Galerisë Kombëtare të Arteve</em> në <em>Tiranë</em>, as për <em>kuratorët butaforikë</em> <em>(si ata të ekspozitës "Onufri")</em> të komanduar nga tjetërkush, as për politikën e vobektë të drejtuesve të saj mbi artet pamore dhe pikturën në veçanti. Ajo që dua të them është se <em>piktura</em> si art nuk mund të vdesë për sa kohë gjallon qënia njerëzore, pikërisht sepse është një mënyrë e të shprehurit, e cila lidhet thellësisht me unin tonë, dhe se çdo përpjekje për anashkalim e injorim, nuk do të thotë medoemos edhe se ajo nuk ekziston. </div><div><br /></div><div>Mbi të gjitha mendoj se <em>piktura</em> është edhe forma më universale e shprehjes së kreativitetit njerëzor, duke arritur të ezaurojë probleme si ai i gjuhës që mbart letërsia, apo i pamundësisë së muzikës për të folur në mënyrë konkrete, apo ai i ftohtësisë së imazheve industriale të pjella prej kamerave dhe aparateve fotografike.</div><div><br /></div><div> Nëse duam të hedhim sytë thellë brenda gjithësisë sonë, të zhbirojmë skutat më të errëta të qënies, të përpiqemi të deshifrojmë trashëgiminë e paraardhësve tanë, apo të ëndërrojmë mbi të ardhmen, askush dhe asnjë formë tjetër të shprehuri, më mirë se <em>piktura</em> nuk do të mund të realizonte këtë gjë.
Piktura rron, sepse rron njeriu.</div><div><br />
<img alt="" border="0" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5422458026603024722" src="http://2.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/S0Bw2IUjkVI/AAAAAAAAE-U/TMYS20Ux7K4/s400/David-Hockney-at-Tate-Bri.jpg" style="cursor: hand; display: block; height: 240px; margin: 0px auto 10px; text-align: center; width: 400px;" /><em><span style="font-family: courier new;">David Hockney at Tate Britain with one of the photographic copies flanking his painting Bigger Trees Near Warter (2007). Photograph: Graham Turner</span></em>
<embed allowfullscreen="true" allowscriptaccess="always" fs="1&" height="344" src="http://www.youtube.com/v/QnoqnQzQZvI&hl=" type="application/x-shockwave-flash" width="425"></embed>
<em><span style="font-family: courier new;">Damien Hirst Opens "No Love Lost" Exhibition London October 2009</span></em></div></div>Toni Milaqihttp://www.blogger.com/profile/03697951821068814845noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-7148505481502851848.post-20880333774236402032009-12-09T20:12:00.050+02:002022-11-17T10:28:46.909+02:00Kuajt e Kuq dhe Shqiptarizma<a href="http://2.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/Sx_sXCXEVaI/AAAAAAAAE5k/BA7ewGbFgmI/s1600-h/Kostandin+Jeromonaku+-1725.jpg"><img alt="" border="0" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5413305157637395874" src="http://2.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/Sx_sXCXEVaI/AAAAAAAAE5k/BA7ewGbFgmI/s400/Kostandin+Jeromonaku+-1725.jpg" style="display: block; height: 400px; margin: 0px auto 10px; text-align: center; width: 259px;" /></a> <i><span style="font-family: courier new;">Constantinos Ieromonachou "Saint Demetrius of Thessaloniki" (icon on wood, 1725), The National Museum of Medieval Art, Korca, Albania</span></i><br />
<br />
<b>Ngacmimi...</b><br />
<br />
Një nga gjërat që e kam tërësisht të vështirë të përtyp, është <i>proçesi i manipulimit të historisë</i>, apo qoftë edhe i periudhave të ndryshme të saj, të cilin si fenomen e hasim kaq shpesh në historiografinë shqiptare. Të thuash se mund të kuptosh deri diku shkaqet kur ky faktor haset tek përfaqësuesit e <i>Rilindjes Kombëtare</i>, në varësi të nevojave të kohës, apo edhe tek sistemi i kaluar totalitar nacional-komunist, është diçka e kuptueshme. Por që ky fenomen të jetë në kulmin e lulëzimit të tij këto dy dekadat e fundit, kjo me të vërtetë është shqetësuese.<br />
<br />
Lexova sot tek <i>gazeta Shekulli</i> artikullin e<i> Maks Velos</i> me titull <i><a href="http://www.shekulli.com.al/2009/12/09/rrugetime-bizantine.html">"Rrugëtime bizantine"</a></i>, i cili më vuri në mendime. Artikulli ka marrë spunton nga ekspozita <i>"Arkitektura si imazh" (dhe jo siç e përkthen Velo "Arkitektura në ikona")</i>, e cila është çelur në <a href="http://www.mbp.gr/html/gr/index.htm">Muzeun e Kulturës Bizantine </a>në <i>Selanik </i>të <i>Greqisë</i>. Në fakt <i>Velo</i> nuk flet për ekspozitën në fjalë, por për pjesëmarrjen në këtë eveniment të ikonës <i>"Shën Dhimitri i Selanikut"</i>, e piktorit-ikonograf epiriot <i>Konstandin Jeromonahu (emri i shqipëruar)</i>. Thotë në artikullin e tij <i>Maks</i> <i>Velo</i>:<br />
<br />
<blockquote><span style="font-size: 85%;">"... Ishte<i> (ekspozita)</i> një ngjarje madhore për artin bizantin dhe postbizantin shqiptar... Me atë ekspozitë u afirmua vlera shumë e lartë artistike e ikonave shqiptare...<br />
<br />
...Arti Bizantin dhe postbizantin është pasuria jonë më e madhe në art. Kjo është e vetmja pasuri artistike e bërë nga artistët shqiptarë që po vlerësohet lart në botë, kudo që ajo ekspozohet..."</span></blockquote><br />
<b>...konstatimi</b><br />
<br />
Respektoj padyshim të kaluarën e zotit <i>M. Velo</i>, por mendoj se dashje pa dashje, gjuha e përdorur prej tij në leximin e së shkuarës, nuk ka aspak dallim, përkundrazi, është fund e krye e njëjtë, me atë që përdorte regjimi i kaluar nacional-komunist në Shqipëri.<br />
<br />
<b>...retotikë</b><br />
<br />
Për <i>ç'artistë-ikonografë shqiptarë</i> na flet zoti <i>Velo</i>?! Për ç'ikona<i> bizantine shqiptare </i>bën fjalë?! Përse këta <i>piktorë shqiptarë</i> krijojnë një art të mirëfilltë greko-ortodoks?! Përse shkruajnë greqisht gjithçka që lidhet me veprat, me mendësitë dhe filozofinë e tyre; dhe nga vërtetohet se njerëzit në fjalë, ishin zotërues të shqipes <i>(për të mos thënë shqiptarë)</i>? Përse mbajnë emra grekë? Përse trajtojnë tema si çlirimi i <i>Selanikut </i>prej bullgarëve, dhe jo tema tipike shqiptare, si bie fjala për shembull dicka me <i>Mujin </i>dhe <i>Halilin</i>? Sa mund të konsiderohet shqiptar një njeri, grup shoqëror, a popullatë njerëzish, në kulturën e përditshme të së cilës nuk ekziston asgjë, që të ketë lidhje me elementin etnik të sipërpërmendur? Si mund të konsiderohet shqiptar një qytetërim që nuk flet shqip?!<br />
Përse vallë një intelektual i fund viteve 2010 duhet të flasë sot me gjuhën groteske nacional-komuniste shqiptare, duke përdhunuar si pasojë vetë gjurmët historike të së shkuarës?<br />
<br />
<b>...metoda</b><br />
<br />
Kur flasim për shtjellimin, apo të lexuarit, e një vepre përfaqësuese të pikturës bizantine, duhet që ta bëjmë atë përmes një metodologjie të caktuar, duke kaluar përmes disa akseve kryesorë. Nëse duam të nxjerrim në pah karakteristikat etnike, të flasim mbi atë se kujt qytetërimi i janë pjesëmarrës njerëzit që krijuan një vepër, ç'gjuhë flisnin dhe kujt kombi i përkisnin, duhet të ndjekim një rrugë të caktuar studimore.<br />
<br />
Elementi i parë, ndoshta më kryesori, është zbërthimi i shkollës piktorike në të cilën bën pjesë vepra. Karakteristikat themeltare; gjuha vizuale e përdorur. Mënyra se si është konkluduar artistikisht nën këtë prizëm; veçoritë individuale të krijuesit. Aftësia e tij <i>(ose jo)</i> për t'i dhënë elemente personale një teme që është e njëjtë për të gjithë. E më pas, studimi i epigrafive mbi pikturë <i>(ikonë)</i>, i gjuhës së përdorur, i onomastikës, i karakteristikave gjuhësore, etj...<br />
<br />
<b>...faktet</b><br />
<br />
Në këtë postim kam sjellë ndër të tjera edhe tre punë të ikonografit <i>Konstantin Jeromonahu</i>, por edhe një të <i>Onufer Qipriotit</i>, të cilat aktualisht gjenden në <i>Muzeun e Artit Bizantin në Korçë.</i> Kam evidentuar paragrafët që autorët e tyre na japin hollësi në relacion me ikonat, mbi krijuesit, mbi sponsorët, mbi shkaqet që u krijuan, por përmbi të gjitha edhe mbi faktin se kujt qytetërimi dhe komuniteti etnik i përkasin.<br />
<br />
Nëse zoti <i>Velo,</i> si studiues që është, do të mund të evidentojë qoftë edhe një gërmë shqipe, një emër, një referencë, apo një fjalë që të mund të na kujtojë diçka shqipe/shqiptare, atëherë do të pranoja pa më të voglin ngurim se bëhet fjalë për art shqiptar, dhe për artistë që mund të quhen shqiptarë. Por nga sa shkruhet në imazhet e mëposhtme, nga pozitat e zotëruesit të shqipes, z.<i> Velo</i> nuk kupton asnjë fjalë, dhe këtu mund të thuhet se gjendet edhe zanafilla e absurdit, në lidhje me <i>shqiptarinë </i>dhe <i>shqiptaren </i>e ikonografisë dhe të <i>artit bizantin epiriot,</i> e si pasojë edhe e qytetërimit epiriot përgjatë shekujve.<br />
<br />
<b>...Shën Dhimitri i Selanikut-ikona</b><br />
<br />
Ikona e vitit 1725 e <i>Konstandin Jeromonahut</i>, është një prurje e rrallë, virtuoze e ikonografisë pasbizantine epiriote. Me një trajtim tejet individual, që vihet re qysh në thyerjen kompozicionale, në mënyrën se si shpërndahet ngjyra blu e detit, në sipërfaqen mbi të cilën operohet. Në mënyrën se si <i>ulëret </i>ajo blu, përkrah florishencës turfulluese të së kuqes së kalit. Në mënyrën se si <i>çahet</i> aq bukur kuadrati i ngrohtë piktorik, përmes lojës mjeshtërore të së bardhave.<br />
<br />
Tema e përzgjedhur na përshkruan një <i>akt </i>të dhunshëm, vrasjen e carit bullgar <i>John I</i> <i>(në vitin 1207 e.s)</i>, i cili konsiderohet si një prej mrekullive/bëmave <i>të Shën Dhimitrit (ky i fundit ka rrojtur në shekullin e 4 e.s.).</i> Duke vërejtur ikonën e <i>Shën Dhimitrit</i> kemi ndjesinë se përmes këtij akti të dhunshëm çlirohemi. Të njëjtën ndjesi, atë të çlirimit, provoi edhe popullsia greko-ortodokse e <i>Selanikut, </i>prej sulmeve bullgare, të cilat synonin të pushtonin qytetin, temë mbi të cilën na flet ikonografi <i>Jeromonahu</i>. <i>Shën Dhimitri</i> prezantohet si kundërshtar i paepur kundër tiranisë, dhe mbrojtës i vendosur i civilizimit greko-ortodoks bizantin të kohës.<br />
<br />
Për sa i përket shkollës piktorike të <i>Konstandin Jeromonahut</i>, ndonëse është përfaqësues i shkollës së<i> Korçës</i>, e cila kahjen konceptuale e ka për nga shkolla ikonografike e<i> Maqedonisë (krahinë në veri të</i> <i>Greqisë)</i>, në mjaft punë të tij hasim një ndikim tepër të madh dhe të shkollës ikonografike të <i>Kretës</i>. E njëjta gjë mund të thuhet edhe per ikonën e <i>Shën Dhimitrit</i> të vitit 1725. Tonet e errëta në modulimin e fytyrës dhe duarve, stilizimi, por edhe trajtimi grafik i punës, janë më afër koncepteve të shkollës së <i>Kretës,</i> se sa asaj <i>Maqedone</i>.<br />
<br />
<b>...përshëndetje z. Velo!</b><br />
<br />
Arti kristian i <i>Epirit Verior</i>, ose i thënë ndryshe ai i <i>Shqipërise së Jugut</i>, qysh nga kristianizmi i hershëm, epoka bizantine, e më vonë ajo pasbizantine, është një shprehje e pamohueshme e qytetërimit greko-ortodoks të kohës, dhe artistët që ishin pjesëmarrës të kësaj kulture, nuk mund të konsiderohen kurrë si pjella shqiptare apo qytetërimi shqiptar. Ata artistë dhe ai art i mirëfilltë epiriot, janë po aq shqiptare, sa ç'janë akuarelistët dhe akuarelet kineze të tilla. Është tjetër gjë të themi, që shoqëria shqiptare, por edhe shteti 90 vjeçar shqiptar, kanë akumuluar dhe do të akumulojnë nga këto thesare të trashëgimisë botërore, dhe tjetër gjë të cilësohet ky civilizim si shqiptar. Shtetet aktuale, sikurse edhe <i>Shqipëria,</i> janë pjella tejet të vona politike/administrative në udhëtimin tonë njerëzor përgjatë shekujve, dhe është gabim fatal të lexojmë të shkuarën, me syzet miope të mikropolitikave nacionaliste të së tashmes. Për të lexuar historinë, duhet të kesh thjesht sytë hapur.<br />
<br />
<i><span style="font-size: 85%;">(p.s. -Për të parë më të detajuara fotografitë, klikoni mbi to.)</span></i><br />
<br />
<a href="http://3.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/Sx_rIrHb5AI/AAAAAAAAE5c/yYnEhxtWzg4/s1600-h/k.jpg"><img alt="" border="0" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5413303811368018946" src="http://3.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/Sx_rIrHb5AI/AAAAAAAAE5c/yYnEhxtWzg4/s400/k.jpg" style="display: block; height: 400px; margin: 0px auto 10px; text-align: center; width: 258px;" /></a> <span style="font-family: courier new;"><i>Constantinos Ieromonachou "Christ Pantokrator" (icon on wood, 1694)</i></span><span style="font-family: courier new;">, <i>The National Museum of Medieval Art, Korca, Albania</i></span><br />
<br />
<img alt="" border="0" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5413302804415970306" src="http://4.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/Sx_qOD7W_AI/AAAAAAAAE5E/OWrDtepoIcc/s400/k.1.gif" style="display: block; height: 81px; margin: 0px auto 10px; text-align: center; width: 400px;" /> <i><span style="font-family: courier new;">Constantinos Ieromonachou "Christ Pantokrator -detail" (icon on wood, 1694)</span></i><br />
<br />
<a href="http://1.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/Sx_qVmdpWpI/AAAAAAAAE5M/n_ZrV5Nl9lU/s1600-h/kk.jpg"><img alt="" border="0" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5413302933945670290" src="http://1.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/Sx_qVmdpWpI/AAAAAAAAE5M/n_ZrV5Nl9lU/s400/kk.jpg" style="display: block; height: 400px; margin: 0px auto 10px; text-align: center; width: 257px;" /></a> <i><span style="font-family: courier new;">Constantinos Ieromonachou "Virgin Mary" (icon on wood, 1710), The National Museum of Medieval Art, Korca, Albania</span></i><br />
<br />
<img alt="" border="0" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5413303531614730418" src="http://2.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/Sx_q4Y9DeLI/AAAAAAAAE5U/p3OsMBVju7M/s400/kk-1.gif" style="display: block; height: 100px; margin: 0px auto 10px; text-align: center; width: 400px;" /> <i><span style="font-family: courier new;">Constantinos Ieromonachou "Virgin Mary -detail" (icon on wood, 1710)</span></i><br />
<br />
<a href="http://3.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/Sx_qDglH7vI/AAAAAAAAE48/GkGQjXagtDo/s1600-h/Krishti+PandokratorShek.+XVII+Viti+1694.jpg"><img alt="" border="0" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5413302623128776434" src="http://3.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/Sx_qDglH7vI/AAAAAAAAE48/GkGQjXagtDo/s400/Krishti+PandokratorShek.+XVII+Viti+1694.jpg" style="display: block; height: 400px; margin: 0px auto 10px; text-align: center; width: 264px;" /></a> <i><span style="font-family: courier new;">Constantinos Ieromonachou "Christ Pantokrator" (icon on wood, 1710), The National Museum of Medieval Art, Korca, Albania</span></i><br />
<br />
<a href="http://2.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/Sx_p8dtDNtI/AAAAAAAAE40/woKdWYFjWkQ/s1600-h/Krishti-PandokratorShek-1.gif"><img alt="" border="0" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5413302502097630930" src="http://2.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/Sx_p8dtDNtI/AAAAAAAAE40/woKdWYFjWkQ/s400/Krishti-PandokratorShek-1.gif" style="display: block; height: 105px; margin: 0px auto 10px; text-align: center; width: 400px;" /></a> <i><span style="font-family: courier new;">Constantinos Ieromonachou "Christ Pantokrator -detail" (icon on wood, 1710)</span></i><br />
<br />
<a href="http://1.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/Sx_pzYKuj7I/AAAAAAAAE4s/-VrwexnI6l8/s1600-h/oq.jpg"><img alt="" border="0" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5413302345992671154" src="http://1.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/Sx_pzYKuj7I/AAAAAAAAE4s/-VrwexnI6l8/s400/oq.jpg" style="display: block; height: 400px; margin: 0px auto 10px; text-align: center; width: 267px;" /></a> <i><span style="font-family: courier new;">Onouphrios Cypriotes "Christ Pantokrator" (icon on wood, 16th Century A.D.), The National Museum of Medieval Art, Korca, Albania</span></i><br />
<br />
<a href="http://4.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/Sx_prj6EKOI/AAAAAAAAE4k/KAvGTk0uVwI/s1600-h/oq-1.gif"><img alt="" border="0" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5413302211705055458" src="http://4.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/Sx_prj6EKOI/AAAAAAAAE4k/KAvGTk0uVwI/s400/oq-1.gif" style="display: block; height: 170px; margin: 0px auto 10px; text-align: center; width: 400px;" /></a> <i><span style="font-family: courier new;">Onouphrios Cypriotes "Christ Pantokrator -detail" (icon on wood, 16th Century A.D.)</span></i><br />
<br />
<a href="http://4.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/Sx_ph6dDDjI/AAAAAAAAE4c/Y475FQdvvbw/s1600-h/bl.jpg"><img alt="" border="0" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5413302045958671922" src="http://4.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/Sx_ph6dDDjI/AAAAAAAAE4c/Y475FQdvvbw/s400/bl.jpg" style="display: block; height: 267px; margin: 0px auto 10px; text-align: center; width: 400px;" /></a> <i><span style="font-family: courier new;">Greek Epigraphy [Early Christianity] in Northern Epirus (Apollonia, 56 x 123 x 19 cm, 6th Century A.D.), Archaeological Museum, Tirana, Albania</span></i><br />
<br />
<a href="http://1.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/Sx_pUXWGxLI/AAAAAAAAE4U/EyOflW6KkHM/s1600-h/ba.jpg"><img alt="" border="0" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5413301813196014770" src="http://1.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/Sx_pUXWGxLI/AAAAAAAAE4U/EyOflW6KkHM/s400/ba.jpg" style="display: block; height: 267px; margin: 0px auto 10px; text-align: center; width: 400px;" /></a> <i><span style="font-family: courier new;">Greek Epigraphy [Early Christianity] in Northern Epirus (Apollonia, 6th Century A.D.), Archaeological Museum, Tirana, Albania</span></i><br />
<br />
<a href="http://3.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/Sx_pBW1oZRI/AAAAAAAAE4M/OV0YGhG41To/s1600-h/ballsh,+fier_shek4_er_56x123x19cm.jpg"><img alt="" border="0" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5413301486642291986" src="http://3.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/Sx_pBW1oZRI/AAAAAAAAE4M/OV0YGhG41To/s400/ballsh,+fier_shek4_er_56x123x19cm.jpg" style="display: block; height: 236px; margin: 0px auto 10px; text-align: center; width: 400px;" /></a> <i><span style="font-family: courier new;">Greek Epigraphy [Early Christianity] in Northern Epirus (Apollonia, 56 x 123 x 19 cm, 6th Century A.D.), Archaeological Museum, Tirana, Albania</span></i>Toni Milaqihttp://www.blogger.com/profile/03697951821068814845noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-7148505481502851848.post-52741572417711270802009-12-01T16:15:00.024+02:002019-04-21T20:15:10.991+03:00Emancipimi i Gruas dhe Ndikimet e Huaja<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<a href="http://2.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/SxUla3gXLBI/AAAAAAAAE14/JgiJpPnmefQ/s1600/Llambi-Blido-.1971_1.gif"><img alt="" border="0" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5410271670862031890" src="https://2.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/SxUla3gXLBI/AAAAAAAAE14/JgiJpPnmefQ/s400/Llambi-Blido-.1971_1.gif" style="cursor: hand; display: block; height: 370px; margin: 0px auto 10px; text-align: center; width: 400px;" /></a> <i><span style="font-family: "courier new";">Llambi Blido "Vajza në Pultin e Komandimit" (oil on canvas, 1971)</span></i><br />
<br />
Kohët e fundit u njoha me veprën <i>"Vajza në Pultin e Komandimit"</i> të <i>Llambi Blidos (1971)</i>, e cila shfaq kërshëri për analizë dhe vëzhgim. Vepra në fjalë është pronë e <i>Galerisë Kombëtare</i> dhe ekspozohet në të. I përket një prej periudhave më të begata në të cilat kaloi piktura shqiptare e shekullit të njëzet, fillimit të viteve 1970.<br />
<br />
Vetë autori i saj në një intervistë për <i>gazetën Shekulli</i>, të datës 15.6.2009, me titull <a href="http://www.shekulli.com.al/2009/06/15/blido-socializmi-real-pune-me-porosi.html">"Socializmi real? Punë me porosi" </a>shprehet:<br />
<span style="font-size: 85%;"><br /></span>
<blockquote>
<span style="font-size: 85%;"><br /></span>
<span style="font-size: 85%;"><span style="font-size: 85%;">"Është një tablo tipike e realizmit socialist, një temë e </span><span style="font-size: 85%;">rëndësishme e kohës: "emancipimi i gruas". Kam përdorur shkronja të vendosura në </span><span style="font-size: 85%;">mënyrë ritmike, si element përbërës i tablosë. Në përgjithësi, prirja është grafike. Një tablo ku vepron më shumë gjuha e linjave. Gjuha e ngjyrave </span><span style="font-size: 85%;">është mjaft e kursyer, e sfumuar, e kontrolluar, qëndron afër së bardhës në kontrast me tonet e errëta të germave. </span><span style="font-size: 85%;">Të gjitha këto janë të organizuara </span><span style="font-size: 85%;">brenda një estetike të caktuar. Aty ekziston ajo vija melodike që mund ta quaj duke marrë hua fjalorin e muzikës. Që të jetë e denjë për t'u quajtur vepër arti, ajo duhet të ketë një vijë melodike të qartë..."</span></span></blockquote>
<br />
Ajo që më bëri menjëherë përshtypje tek kjo punë është thjeshtësia në trajtimin e subjektit, dekorativiteti, sipërfaqet e sheshta, mosekzistenca e volumeve, gama e kursyer e ngjyrave, linja elokuente.<br />
<br />
Mësoj se Ll. Blido ka punuar si piktor ilustrues i librave për fëmijë <i>(comics),</i> në revistën <i>Pioneri</i>, por edhe si karikaturist për vite me radhë dhe ky faktor mund të ndriçojë deri diku këndvështrimin e tij në lidhje me këtë vepër, i cili largohet mjaft prej metodës së socrealizmit. Por nga angazhimi si piktor-ilustrues diku, deri në të shprehurit nëpërmjet pikturës së kavaletit me këtë frymë ekziston vërtet një hendek mjaft i madh ndarës.<br />
<br />
Menjëherë sa pashë <i>"Vajzën në Pultin e Komandimit"</i> mendja më shkoi tek piktura e një prej përfaqësuesve më të fuqishëm <i>të pop artit</i> amerikan, tek <i>Roy Lichtenstein</i>. Puna e tij <i>"M-Mabye"</i> e vitit 1965, dëshmon pikërisht këtë lidhje. Bëhet fjalë për dy punë me një diferencë kohore prej gjashtë vjetësh. Është vërtet për t'u habitur. Dy artistë që krijonin paralelisht, në dy anë të ndryshme të globit dhe që kishin arritur -<i>të paktën me këto dy punë të tyret-</i> në të njëjtat <i>konkluzione</i>, në të njëjtin qëndrim estetik, në të njëjtën formë akumulimi të ambientit rrethues, si edhe në një mënyrë mjaft të ngjashme të shprehuri.<br />
<br />
Vërej një përafri të madhe perceptimi, por dhe konkludimi vizual. Dekorativiteti, linja, thjeshtësia e trajtimit. Forma se si modulojnë psh: flokët e heroinës, është tërësisht e njëjtë. Stilizimi i buzëve, i hundës, i syve -po i njëjtë. Këndi i vështrimit -<i>përsëri i përbashkët-</i> tejet lozonjar, femëror dhe i orientuar diku anash spektatorit duke bërë keshtu të bardhën e syve të kumbojë. Përdorimi i shkronjave, i fjalës në kuadratin piktorik, për të dy i përbashkët.<br />
<br />
Por a ishte vallë e mundur në <i>Shqipërinë</i> tejet të izoluar komuniste, një artist të ishte në dijeni të rrymave më përfaqësuese të artit të atëhershëm perëndimor? Nuk është aspak rastësi që kjo vepër e realizuar nga <i>Llambi</i> <i>Blido</i>, ashtu sikurse <a href="http://tonimilaqi.blogspot.com/2008/03/homazh-per-edison-gjergon.html"><i>"Epika"</i> nga <i>Edison Gjergo</i></a>, apo <a href="http://tonimilaqi.blogspot.com/2009/01/edi-hila.html"><i>"Mbjellja"</i> nga <i>Edi Hila</i></a>, i përket fillimit të viteve 1970; asaj pranvere rigjallëruese që përjetuan artet shqiptare, si edhe frymës liberale që mbizotëronte në lidhje me informacionin që vinte përtej kufijve, mbi rrymat, lëvizjet, dhe drejtimet artistike të kohës. Nuk ishte aspak çudi që <i>Llambi Blido</i> të ishte njohur me <i>pop artin</i> amerikan, apo edhe me artin e <i>Roy Lichtenstein</i>, nëpërmjet revistave të ndryshme perëndimore. Këtë argument ma përforcon më tepër intervista e tij kur flet për pikturën dhe piktorët e asaj kohe tek gazeta <i>Shekulli</i> dhe thotë:<br />
<br />
<span style="font-size: 85%;"></span><br />
<blockquote>
<span style="font-size: 85%;"><span style="font-size: 85%;">"Pjesa tjetër <i>(që ishin pak në numër)</i> e hodhën vështrimin<br />nga përparimi. Me gjuhën e asaj kohe, "u ndikuan nga arti<br />borgjezo-revizionist". Në të vërtet ashtu ishte, por me ndryshimin që ishte shumë pozitiv, nuk ishte ashtu siç thoshte partia. Këta i dhanë frymëmarrje artit të realizmit socialist."</span></span></blockquote>
<br />
Duke folur pra për <i>"Vajzën në Pultin e Komandimit"(1971), </i>kemi të bëjmë me një pikturë të influencuar <i>(të orientuar)<b> </b></i>nga filozofia e <i>pop artit</i>; kemi të bëjmë me një krijim që përpiqet të shkundë nga vetja dogmën ideologjike mbi të cilën merr përsipër të flasë, duke ia arritur më së miri; kemi të bëjmë ndoshta me veprën e parë përfaqësuese të <i>pop artit</i> në<i> Shqipëri;</i> kemi të bëjmë me një pikturë dinjitoze, e cila rrezaton thjeshtësi, ëmbëlsi, dinamikë, por dhe modesti krijuese.<br />
<br />
<a href="http://4.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/SxUlIFQkqaI/AAAAAAAAE1w/bqVIlA17UOE/s1600/lichtenstein_M-Maybe_1965.jpg"><img alt="" border="0" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5410271348136389026" src="https://4.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/SxUlIFQkqaI/AAAAAAAAE1w/bqVIlA17UOE/s400/lichtenstein_M-Maybe_1965.jpg" style="cursor: hand; display: block; height: 397px; margin: 0px auto 10px; text-align: center; width: 400px;" /></a> <i><span style="font-family: "courier new";">Roy Lichtenstein "M-Maybe" (oil and magna on canvas, 1965)</span></i><br />
<div>
</div>
</div>
Toni Milaqihttp://www.blogger.com/profile/03697951821068814845noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-7148505481502851848.post-58410365785966902812009-11-03T18:55:00.039+02:002017-12-18T20:01:18.046+02:00Skulptura Shqiptare, Nga Stalini tek Muji dhe Halili<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />
<b>Një Dokumentar</b><br />
Teksa shkruaja disa kohë më parë shkrimin <i><a href="http://tonimilaqi.blogspot.com/2009/09/do-te-marr-ciften-do-te-dal-per-gjah.html">"Do të marr Çiften, do të dal për gjah"</a></i>, e teksa sillja ndër mend <i>Monumentin e Stalinit</i>- vepër e skulptorit<i> Odhise Paskali (vendosur në ish Kombinatin e Tekstileve "Stalin", Tiranë)</i>, brenda meje rrotullohej pyetja se cili vallë ishte fati i monumentit, dhe ku gjendej ai tanimë? Ashtu rastësisht përgjigjen ma dha dokumentari mjaft interesant i kineastit <i>Fatmir Koçi</i>, i vitit 1995, me titull <i>"Alternative Head"</i>.<br />
<br />
Dokumentari ka një personazh qëndror, <i>Vladimir Metanin</i>, i cili punon ne fonderinë e derdhjes së veprave të artit në <i>Tiranë</i>. Njihemi përgjatë filmit me ambientet e fonderisë, të cilat ishin kthyer, diku aty në fillim të viteve 1990, në një pikë grumbullimi të statujave dhe monumenteve të socrealizmit që i përkisnin kryesisht shesheve/hapësirave publike. Shohim monumentet e <i>Enver Hoxhës</i>, të<i> Stalinit</i> e <i>Leninit</i>. E pikërisht atëherë dëgjojmë <i>Vladimirin</i> të thotë: <i>"Unë kam pasur fat; Po të mos ishin bërë monumentet e këtyre zotërinjve, kurrë s'do të kisha realizuar punët e mia..."</i> .<br />
<br />
<a href="http://4.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/SvBoZ_YSb1I/AAAAAAAAE0I/n3pgYx2B1GI/s1600-h/VLADIMIR+METANI,+ARTIST+SCULPTOR+,+WORKING+IN+AN+OLD+FACTORY+WITH+STATUES+OF+LENIN+,+STALIN+AND+ENVER+HOXHA+Tirana+Albania.bmp"><img alt="" border="0" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5399930748936548178" src="https://4.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/SvBoZ_YSb1I/AAAAAAAAE0I/n3pgYx2B1GI/s400/VLADIMIR+METANI,+ARTIST+SCULPTOR+,+WORKING+IN+AN+OLD+FACTORY+WITH+STATUES+OF+LENIN+,+STALIN+AND+ENVER+HOXHA+Tirana+Albania.bmp" style="cursor: hand; display: block; height: 400px; margin: 0px auto 10px; text-align: center; width: 267px;" /></a><i><span style="font-family: "courier new";"> "Vladimir Metani working in an old Factory, Tirana, Albania" (Photo by </span></i><a href="http://www.setboun.com/"><i><span style="font-family: "courier new";">Michel Setboun</span></i></a><i><span style="font-family: "courier new";">)</span></i><br />
<br />
<img alt="" border="0" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5399930958811538498" src="https://3.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/SvBomNOYpEI/AAAAAAAAE0Q/er3LxWukThY/s400/VLADIMIR+METANI,+ARTIST+SCULPTOR+,+WORKING+IN+AN+OLD+FACTORY+WITH+STATUES+OF+LENIN+,+STALIN+AND+ENVER+HOXHA+Tirana+Albania.1.bmp" style="cursor: hand; display: block; height: 263px; margin: 0px auto 10px; text-align: center; width: 400px;" /><i><span style="font-family: "courier new";">"Vladimir Metani working in an old Factory, Tirana, Albania" (Photo by </span></i><a href="http://www.setboun.com/"><i><span style="font-family: "courier new";">Michel Setboun</span></i></a><i><span style="font-family: "courier new";">)</span></i><br />
<br />
<b>Vladimir Metani</b><br />
Në një shkrim të datës 12 janar 2004, në gazetën <i>"Koha Jonë"</i>, me titull: <i>"Artisti që krijon dhe derdh në bronx legjendat shqiptare",</i> gazetarja <i>Vali Qyrfyçi</i> na bën një prezantim të <i>Vladimir Metanit</i>:<br />
<br />
<i>"Metani ka lindur në vitin 1951 në Elbasan... Pas shkollës 7-vjecare, Vladimiri ndjek shkollën e rezervave të punës dhe më pas vazhdon shkollën e mesme, në politeknikum, për mekanik, pa shkëputje nga puna. Në fund të viteve '60 fillon punën në fonderinë e derdhjes së veprave artistike në Tiranë. Aty vazhdon të punojë dhe sot e kësaj dite... Vladimiri gjithmonë me modesti deklaron se është autodidakt, por dhe i vetmi skulptor në vend që i realizon tërësisht veprat e veta, që nga ideja, në allçi dhe deri në derdhjen përfundimtare..."</i><br />
<i> </i> <br />
<b>Varrmihësi</b><br />
Duke ndjekur filmin dokumentar të <i>Fatmir Koçit</i>, ndjen një lloj stepjeje, tek has kaq qartë imazhin tejet të shfytyruar të tranzicionit shqiptar në këtë njëzet vjeçarin e fundit. Shohim me rrëngjethje <i>Vladimirin</i> të godasë me vare, <i>pa i bërë</i> <i>syri tërt</i>, një monument gjigand mermeri të bardhë. E shohim të këndojë <i>"rusisht"</i> përballë një shtatoreje bronxi, me duar të shqyera, të <i>Leninit</i>. E shohim më pas të marrë pjesët e shqyera nga monumentet, t'i shkrijë, e me to të krijojë ato që ai i quan <i>vepra mbi personazhet mitologjike shqiptare</i>.<br />
<br />
Diku në dëshmitë fotografike të <i>Michel Setboun</i>, zbuloj Metanin, në fonderi, të pozojë triumfator përfund këmbëve të <i>Monumentit të Stalinit</i>, të realizuar nga <i>O. Paskali</i>. Vetëm atëherë kuptova fatin e vërtetë të asaj shtatoreje, të një prej veprave më përfaqësuese të realizmit socialist shqiptar; me siguri arti i <i>Paskalit</i> duhej të flijohej për t'i dhënë jetë <i>miteve dhe legjendave kombëtare shqiptare</i> që kishin mësyrë fantazinë e shfrenuar të <i>Vladimir Metanit</i>.<br />
<br />
<b>Vrasësit</b><br />
<b> </b>Në fakt, në këtë tragjedi, nësë <i>Vladimiri </i>me të tjerë <i>shokë metalurgë</i>, kryen <i>rolin e varrmihësit</i> të mjaft prej veprave themelore të skulpturës monumentale shqiptare, <i>vrasjen</i> e vërtetë nuk e kryen ata. Vrasësit e vërtetë janë të gjithë përfaqësuesit kryesorë të klasës politike shqiptare të këtyre njëzet viteve të fundit. Të gjithë ata presidentë e kryeministra, ministra e zv-ministra, ata deputetë e kryetarë bashkish, ata drejtorë të <i>Galerisë Kombëtare të Arteve</i> dhe ata nëndrejtorë; që udhëheqin shtetin shqiptar në këtë katrahurë të vërtetë institucionale, në këtë batak shpirtëror dhe mjerim të thellë ekonomik e social.<br />
<br />
<b>Pyetje Retorike</b><br />
Përse vallë sa herë që ndryshojnë situatat politike në <i>Shqipëri</i>, duhet të asgjesohen të gjitha gjurmët e së shkuarës? Përse vallë duhej të zhdukeshin ato punë kaq përfaqësuese të skulpturës së socrealizmit shqiptar? Sepse frymëzuesit e këtyre veprave ishin diktatorë?! Po atëherë pse nuk i vëmë flakën edhe piramidave egjiptiane, apo çdo lloj gjurme në arkitekturë, pikturë, e skulpturë, që përshkruan jetën e faraonëve egjiptianë, si edhe tiraninë e pamëshirtë të atyre kohërave <i>(shumëherë më të egër se periudha komuniste shqiptare)</i>? Përse nuk djegim <i>Luvrin</i> apo <i>Hemirtazhin</i>, <i>muzeun e Pradës</i> apo <i>kishat e Vatikanit</i>? Përse të mos shkatërrojmë <i>murin kinez</i>?! A mos vallë bëmat e<i> Papatit</i>, e mbretërve dhe perandorëve të ndryshëm, e diktaturave të të gjitha formave, ishim më progresiste? A mos vallë regjimet social-politike të rrugëtimit tonë njerëzor në këtë botë, ishin më demokratike? Bazuar në të njëjtat mendësi, ç'na duhen sot veprat e<i> Velaskesit</i> dhe të <i>Gojës</i>, tek na përshkruajnë fodullëkun irritues të familjeve mbretërore spanjolle? Pse nuk asgjesojmë të gjitha pikturat e <i>Davidit </i>apo të <i>Engërit</i> tek na përplasin turinjve arrogancën e një batakçiu ushtarak si <i>Napoloni</i>, i cili zhyti botën në gjak, për të kënaqur egon e tij militare si edhe interesat e klasës franceze në pushtet?<br />
<br />
<b>Reflektim</b><br />
Nuk i zhdukim të gjitha këto, sepse prej çdonjërës prej atyre periudhave dhe atyre veprave në veçanti, mund të mësojmë. Mësojmë rrugën e përgjakur nga ku kaluam, dhe sakrificat të cilat na u desh të bënim si specie njerëzore. Mësojmë të shohim të metat tona në sy. Të shohim degradimet, qorrsokakët dhe ashpërsinë e totalitarizmave të çdo tipi, të shohim sa mikroskopik e bëmë personalitetin njerëzor në kohë të tilla. Duke hedhur vështrimin në thellësi të diktaturës, duke e analizuar atë, mund të themi se përparojmë, se ecim përpara.<br />
<br />
Por duke menduar të gjitha këto, kam frikë se për çfarë flas përbën <i>lluks </i>për klasën politike shqiptare, për realitetin social shqiptar, për artin e mjeruar shqiptar, për individin e ngratë që rron në <i>Shqipëri</i>, në këto kohëra famëkeqe dhe dritëshkurtëra të kolerës...<br />
<br />
<a href="http://3.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/SvBoKNh0yYI/AAAAAAAAE0A/3XrN39ncIU4/s1600-h/vladimir+metani_Fellow+of+Eagles.jpg"><img alt="" border="0" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5399930477856737666" src="https://3.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/SvBoKNh0yYI/AAAAAAAAE0A/3XrN39ncIU4/s400/vladimir+metani_Fellow+of+Eagles.jpg" style="cursor: hand; display: block; height: 300px; margin: 0px auto 10px; text-align: center; width: 400px;" /></a> <i><span style="font-family: "courier new";">"Vladimir Metani's Work" (Photo by Marco, </span></i><a href="http://fellowofeagles.blogspot.com/"><i><span style="font-family: "courier new";">Fellow of Eagles</span></i></a><i><span style="font-family: "courier new";">, 2007)</span></i><br />
<br />
<a href="http://2.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/SvBoFNcDEaI/AAAAAAAAEz4/uTNGFN5rjVo/s1600-h/vla.metani.jpg"><img alt="" border="0" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5399930391933161890" src="https://2.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/SvBoFNcDEaI/AAAAAAAAEz4/uTNGFN5rjVo/s400/vla.metani.jpg" style="cursor: hand; display: block; height: 400px; margin: 0px auto 10px; text-align: center; width: 300px;" /></a><i><span style="font-family: "courier new";"> "Vladimir Metani's Work" (Photo by Marco, </span></i><a href="http://fellowofeagles.blogspot.com/"><i><span style="font-family: "courier new";">Fellow of Eagles</span></i></a><i><span style="font-family: "courier new";">, 2007)</span></i><br />
<br />
<span style="font-size: 85%;">(P.S. -Fotografitë më sipër, janë disa punë nga <i>Vladimir Metani</i>.)</span><br />
<span style="font-size: 85%;"> </span>
</div>
Toni Milaqihttp://www.blogger.com/profile/03697951821068814845noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-7148505481502851848.post-16822236186065588552009-10-29T21:12:00.012+02:002017-12-18T20:04:46.077+02:00"Gazeta Telegraf" vjedh shkrimet e blogut: "Arti në Kohërat e Kolerës"<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<a href="http://3.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/Sunzv1N8XtI/AAAAAAAAEy4/vGcQixdgexM/s1600-h/gt.jpg"><img alt="" border="0" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5398113631445212882" src="https://3.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/Sunzv1N8XtI/AAAAAAAAEy4/vGcQixdgexM/s400/gt.jpg" style="cursor: hand; display: block; height: 267px; margin: 0px auto 10px; text-align: center; width: 400px;" /></a> <i><span style="font-family: "courier new";">Gazeta Telegraf: "Me Ne Nis Dita Ndryshe..."</span></i><br />
<br />
<div>
Eshtë e habitshme, sa me lehtësi hasim fenomenin e <i>vjedhjes intelektuale</i>, përpos një morish fenomenesh të tjera negative, që lulëzojnë në panoramën mediatike të shtypit të shkruar shqiptar. Eshtë vërtet për t'u habitur me mjerimin intelektual, të rrogëtarëve, të cilët mbushin një numër të madh faqesh në gazetat shqiptare. Eshtë për të ardhur keq, kur sheh <i>vjedhjen</i>, dhe <i>përvetësimin e punës meditative</i> të tjetërkujt, të jetë kthyer në ideologji bazë, si edhe në praktikë të vetme pune në mjaft gazeta shqiptare.</div>
<br />
<div>
</div>
<div>
Duke shfletuar shtypin shqiptar, dhe më konkretisht <i><a href="http://www.gazetatelegraf.com/"><b>"Gazetën Telegraf"</b></a></i> , hasa brenda saj një artikull <i>(i cili bën pjesë në sumplementin kulturor) </i>të datës <i>9 tetor 2009,</i> me titull: <i>"Pse Refuzoi Guri Madhi, të hiqte Mehmetin Tablloja"</i> të personit që nënshkruan me emrin <i><b>Leonard Veizi</b></i>. Duke lexuar hyrjen e artikullit, kuptoj se i nderuari <i><b>L. Veizi</b></i> nuk ka bërë gjë tjetër, veçse ka vjedhur pjesë të analizës sime në blogun <i>"Arti në Kohërat e Kolerës", </i>të datës 29 qershor 2009, me titull: <b><i><a href="http://tonimilaqi.blogspot.com/2009/06/lloqe-kavaje.html">"Lloqe Kavaje"</a></i></b> , dhe të gjitha këto pa cituar aspak burimin e informacionit. Pjesa e vjedhur vijon më poshtë:</div>
<div>
</div>
<div>
<i></i><br />
<blockquote>
<i><i>"Historia </i><br /><br /><i>Vepra e përfunduar prej G. Madhit u paraqit në ekspozitën e<br />nëntorit 1974. Komisioni mbikëqyrës i kësaj ekspozite i përbërë prej anëtarësh të Komitetit Qendror dhe "artistësh" e cilësoi si të pambaruar, me probleme të theksuara kryesisht në modulimin e figurës së E. Hoxhës, e cila ishte trajtuar përmes perceptimit disi ekspresiv, jo fotografik të Madhit. I sugjerohet artistit ta rishikoj, ripikturoj veprën, gjë që nuk u pranua prej tij. Vendoset </i><i>që figura e Enver Hoxhës të ripunohet prej piktorit Zef Shoshi, i cili konsiderohej si një nga përfaqësuesit më të rëndësishëm të soc-realizmit </i><i>shqiptar. Portreti i këtij të fundit disi fotografik-natyralist -që ne shohim sot - është produkt i retushimit të Zef Shoshit, duke dalluar qartë nga teknika e G. Madhit, dhe trajtimet e personazheve të tjerë të veprës..."</i></i></blockquote>
</div>
<div>
Eshtë për t'u habitur veprimi i <i><b>Leonard Veizit</b></i>, pasi në blog citoj se: <i><span style="color: red;">"Ndalohet rreptësisht të kopjuarit, të importuarit dhe të publikuarit e materialeve të këtij blogu pa dijeninë dhe aprovimin (me shkrim) të autorit..."</span></i><br />
<br />
I drejtohem në këtë letër të hapur <i>Drejtuesve të "Gazetës Telegraf",</i> si edhe <i>Kryeredaktorit</i> të saj, duke ju thënë se:<br />
<br />
Ju vë në dijeni sot,<i> </i>më <i>29 tetor 2009</i>, fenomenin e përvetësimit të punës sime intelektuale prej artikullshkruesit <i>Leonard Veizi,</i> dhe rrjedhimisht edhe prej gazetës suaj, duke shpresuar që ju vetë si staf drejtues, të distancoheni publikisht përballë këtij veprimi. Shpreh dëshirën time, që ky akt abuziv të mos përsëritet më në të ardhmen. Në rast të kundërt, ju bëj të ditur se nuk do të nguroj t'u drejtohem organeve të <i>Drejtësisë Shqiptare,</i> për këtë shkelje flagrante të së <i>Drejtës së Autorit</i>, dhe të kërkoj dënimin e <i>Organit Tuaj Informativ</i>, si edhe të gazetarit përvetësues.<br />
<br />
Sa për gazetarin <i>Leonard Veizi</i>, ju them miku im, se akti juaj nuk është as shenjë maturie dhe as shenjë pjekurie intelektuale. Vjedhja është vjedhje, dhe si e tillë duhet dënuar. Nëse një veprim i tillë do të ripërsëritet në të ardhmen, gjuha që do të përdor ndaj jush, do të jetë e ndryshme.<br />
<br />
Gjithë të mirat!<br />
<i>Toni Milaqi</i> </div>
</div>
Toni Milaqihttp://www.blogger.com/profile/03697951821068814845noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-7148505481502851848.post-11254655863979464102009-10-03T10:45:00.033+03:002010-04-11T09:56:58.882+03:00Në Emër të Popullit<em><span style="font-family:Courier New;"></span></em><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5388279025082560898" style="DISPLAY: block; MARGIN: 0px auto 10px; WIDTH: 400px; CURSOR: hand; HEIGHT: 266px; TEXT-ALIGN: center" alt="" src="http://2.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/SscDOZi78YI/AAAAAAAAExw/6yc69pwHHYk/s400/beRAT.bmp" border="0" /> <em><span style="font-family:courier new;">"Monument for the socialism" (Photo by </span></em><a href="http://www.setboun.com/"><em><span style="font-family:courier new;">Michel Setboun</span></em></a><em><span style="font-family:courier new;">, Albania, 1981) </span></em><br /><br /><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5388417562978482594" style="DISPLAY: block; MARGIN: 0px auto 10px; WIDTH: 258px; CURSOR: hand; HEIGHT: 400px; TEXT-ALIGN: center" alt="" src="http://1.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/SseBOXbO-aI/AAAAAAAAEyI/Mi7wDS4Z13g/s400/erikg_stewart_1988-2.jpg" border="0" /> <em><span style="font-family:courier new;">"Propaganda Poster, Albania" (Photo by <a href="http://www.flickr.com/photos/erikgstewart">Erik Stewart</a>, 1988)</span></em><br /><br /><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5388279877655832882" style="DISPLAY: block; MARGIN: 0px auto 10px; WIDTH: 400px; CURSOR: hand; HEIGHT: 300px; TEXT-ALIGN: center" alt="" src="http://1.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/SscEABoPqTI/AAAAAAAAEyA/RakBiS7ZhI0/s400/thomasaelbrecht.jpg" border="0" /> <em><span style="font-family:courier new;">"Communist Monument, Albania" (Photo by </span></em><a href="http://www.panoramio.com/user/3449132"><em><span style="font-family:courier new;">Thomas Aelbrecht</span></em></a><em><span style="font-family:courier new;">, Albania)</span></em><br /><br /><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5388279525843236930" style="DISPLAY: block; MARGIN: 0px auto 10px; WIDTH: 400px; CURSOR: hand; HEIGHT: 300px; TEXT-ALIGN: center" alt="" src="http://1.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/SscDrjBleEI/AAAAAAAAEx4/im3bG-wbCzA/s400/photowala28.jpg" border="0" /><em><span style="font-family:courier new;">"Communist Albania" (Photo by </span></em><a href="http://www.flickr.com/photos/photowala28/"><em><span style="font-family:courier new;">photowala28 / Jane Roselawn</span></em></a><em><span style="font-family:courier new;">, Albania, 2006)</span></em><br /><br />Kohët e fundit, më ngacmon artistikisht ideja e hulumtimit të <em>simboleve vizuale</em> të regjimit nacional-komunist shqiptar. <em>Simbolet komuniste</em>, të cilat i hasje kudo në periudhën e diktaturës, janë të shumta dhe tepër interesante për vëzhgim e analizë. Prej studimit të tyre dalin konkluzione thelbësore, të mënyrës se si ushtrohej filozofia marksiste-leniniste në truallin e <em>Republikës Popullore Socialiste të Shqipërisë</em>. Mund të ndahen këto simbole politike/propagandistike në dy kategori të mëdha.<br /><br />Në të parën dallojmë simbole me karakteristika ndërkombëtare si:<em> "ylli, drapëri </em>dhe <em>çekani, kurorat e kallinjve të grurit, grushti i mbledhur, portretet e katër klasikëve të komunizmit, flaka e revolucionit, libri </em>apo<em> kordelet e kuqe</em>, <em>oxhaqet </em>dhe<em> shtyllat e tensionit të lartë"</em>, të cilat importohen kryesisht prej <em>Bashkimit Sovjetik</em> dhe<em> Kinës</em>.<br /><br />Në grupin e dytë vërejmë simbole me karakteristika nacionale <em>(shqiptare)</em> si: <em>"shqiponja dykrerëshe</em> <em>(që në fakt rrjedh prej periudhës bizantine të trojeve që pas 1912 u identifikuan si Shqipëri, dhe që më tepër se simbol nacional, ështe simbol ikumenik), flamuri kombëtar, harta e shtetit, logo e PPSH, portreti i Enver Hoxhës, figura e ushtarit, pushka</em> dhe <em>kazma"</em>.<br /><br />Këto dy të fundit janë kokë e këmbë pjella të mendësisë shqiptare, dhe leximi i tyre në aspektin filozofik/pamor/psikologjik, na qartëson atë që ndodhi në <em>Shqipëri</em> për dyzetepesë vjet me radhë.<br /><em>Kazma </em>dhe <em>pushka</em>, simboli i shkatërrimit dhe i militarizimit. Vallë a nuk ndodhi kjo gjë në <em>Shqipërinë</em> <em>komuniste</em>? Nuk u shkatërruan, ato mijëra objekte kulti/kulturore/historike, ato afreske e ikona, ato biblioteka e ajo literaturë që gjendej në kishat dhe manastiret e panumërta, dhe bashkë me to, ato vlera kolosale të artit bizantin e pasbizantin që patën fatkeqësinë të jenë krijuar në truallin e njësisë gjeografike, e cila më 1946 do të shpallej/thirrej si <em>Republika Popullore e Shqipërisë</em>? Nëse kazma ishte simboli i shkatërrimit, dhe pushka i militarizimit të gjithë jetës së vendit, simbioza e çmendurisë ushtarake, e bunkerizimit dhe e afsheve luftarake, përse nuk hasim në masë një simbol ndërtues?! Ka momente që në parrullat propagandistike shohim tek-tuk edhe <em>mistrinë (vegël e ndërtuesit),</em> por nuk mund të thuhet se është imazh primar, i të njëjtës peshë, dhe i të njëjtit potencial përfaqësues, si ai i <em>pushkës </em>dhe <em>i kazmës</em>.<br /><br />Këto simbole emblematike të totalitarizmit nacional-komunist shqiptar, gjendeshin kudo. Edhe rrugëve të qyteteve, edhe në uzina e fabrika, edhe në dyqane e lokale, edhe në shkolla e kampe pushimi, edhe në salla mbledhjesh e zyra të gjithfarë tipi, madje jo në pak raste edhe në ambientet intime e shtëpitë e vetë njerëzve.<br />"Edhe Zoti ka nevojë për reklamë, prandaj bien këmbanat." - thotë diku <em>Nikos Kazanxaqis</em>. Sistemi komunist kishte nevojë të përçonte <em>doktrinën e kuqe</em> në masën e gjerë, dhe rrënjosja e principeve të kësaj doktrine, kushtëzonte ndër të tjera edhe ekzistencën e kudogjendur të simboleve të tija vizuale.<br /><br />Në fakt, brezi im <em>(i viteve '70)</em> ishte brezi i fundit i plejadës famëkeqe të <em>Njeriut te Ri</em> në<em> Shqipëri.</em> Fryt i atij eksperimenti historik, që u orvat, dhe deri diku ia arriti, të shpërbëjë në mënyrë gati totale trashëgiminë dhe dijen e deriatëhershme në leximin e historisë, të gjithçkaje që lidhej me të shkuarën e trevave dhe të banorëve të shtetit ende të ri shqiptar.<br /><br />Si fëmijë <em>(ashtu si mjaft të tjerë),</em> nuk mund ta kuptoja botën përtej slloganeve, shablloneve, por edhe simboleve komuniste. Ishin pjesë e jetës sime, dhe deri diku identifikohesha me to. Madje më kujtohet se dikur kam dalë një fotografi me <em>kapele partizane</em>, me yll të kuq në ballë, duke shtrënguar një pushkë druri në dorë. Po kështu, skuadra ime e dashur <em>Partizani</em> kishte për simbol<em> yllin </em>me <em>topin e futbollit</em> në qendër. Nuk i shoh pra, me përbuzje tanimë ato simbole. Përkundrazi më zgjojnë ndjenja nostalgjie për naivitetin dhe dlirësinë e viteve fëminore.<br /><br />Por përpos nostalgjisë të një bote të parë me sytë e fëmijës, a ka vallë vend për interpretim, zhbirim meditativ dhe analizë, si edhe për një përqasje sa më të afërt të simbolikës vizuale nacional-komuniste shqiptare? Dhe përse do të na duhet të bëjmë diçka të tillë sot?<br />Sigurisht, që kjo përqasje ndaj sistemeve diktatoriale, krijon të njëjtën analogji konceptive, me veprimin e një shkencëtari që i afrohet gjithë kureshtje kraterit të një vullkani të shuar, me shpresën se duke e studiuar, do të mësojë më tepër për të, dhe se kjo njohje do t'i vlejë në një farë mënyre në të ardhmen. Pasi vullkani është aty, duke dihatur në thellësi të tokës; nuk u zhduk, thjesht po fle. Të njëjtën gjë mund të themi edhe për sistemet diktatoriale. Është detyra jonë, jo t'i mohojmë dhe të harrojmë, por t'i njohim esencialisht, sepse vetëm duke bërë diçka të tillë, do të mund të krijojmë imunitete ndaj këtyre sëmundjeve kanceroze të historisë sonë njerëzore.<br /><br />Nga ana tjetër është sot komoditet, të mund të luash artistikisht me emblema, situata, e nocione të caktuara, që vetëm tre dekada më parë artistët e kishin krejtësisht të pamundur t'u afroheshin, dhe që nëse do të tentonin të bënin diçka të tillë, mund t'a paguanin edhe me jetën e tyre.<br /><br />Eshtë komoditet të marrësh ato simbole, dhe t'i shpërbësh në formë, duke i rikrijuar, duke i bërë të thyeshme, e duke u vrarë <em>autoritetin totalitar</em>. Eshtë grishëse ti zhveshësh ato imazhe pamore nga era e gjakut, nga cinizmi më i paskrupullt social/politik, dhe nga mjerimi aq i thellë intelektual, dhe t'u japësh një jetë të re. Eshtë e natyrshme të duash të thyesh çelikun e kallupeve sociale, që u përpoqën të ndrydhin gjithësinë tënde njerëzore, dhe me copat e thyera të ndërtosh një urë të shëndoshë, që të lidhë të shkuarën me të ardhmen, dhe që të bëjë sa më pak të dhimbshme peshën e së tashmes...<br /><br /><a href="http://4.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/SrSsjpen7qI/AAAAAAAAEuE/7HYhOj34bx0/s1600-h/2dr-(3)-3.gif"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5383117183044284066" style="DISPLAY: block; MARGIN: 0px auto 10px; WIDTH: 400px; CURSOR: hand; HEIGHT: 329px; TEXT-ALIGN: center" alt="" src="http://4.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/SrSsjpen7qI/AAAAAAAAEuE/7HYhOj34bx0/s400/2dr-(3)-3.gif" border="0" /></a><em><span style="font-family:courier new;"></span></em> <em><span style="font-family:courier new;">Toni Milaqi "Communist Albania" (acrylic on canvas, 30x24 cm, 2009)</span></em><br /><br /><a href="http://4.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/SrYcdAxX7hI/AAAAAAAAEvM/s46nFZV3YHE/s1600-h/2dra-(1)-1.gif"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5383521689316879890" style="DISPLAY: block; MARGIN: 0px auto 10px; WIDTH: 400px; CURSOR: hand; HEIGHT: 317px; TEXT-ALIGN: center" alt="" src="http://4.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/SrYcdAxX7hI/AAAAAAAAEvM/s46nFZV3YHE/s400/2dra-(1)-1.gif" border="0" /></a><em><span style="font-family:courier new;"> Toni Milaqi "Lapidar" (acrylic on canvas, 30x24 cm, 2009)</span></em><br /><br /><a href="http://4.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/Sr8qkYzx-8I/AAAAAAAAEwc/CAIPA42Uabk/s1600-h/st-(5)-1.gif"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5386070483981695938" style="DISPLAY: block; MARGIN: 0px auto 10px; WIDTH: 400px; CURSOR: hand; HEIGHT: 321px; TEXT-ALIGN: center" alt="" src="http://4.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/Sr8qkYzx-8I/AAAAAAAAEwc/CAIPA42Uabk/s400/st-(5)-1.gif" border="0" /></a><em><span style="font-family:courier new;"> Toni Milaqi "Communist Era Monument" (acrylic on canvas, 30x24 cm, 2009)</span></em><br /><br /><a href="http://3.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/Sr9ns-2e5MI/AAAAAAAAExg/tGxgL215H0w/s1600-h/st-(1)-1.gif"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5386137701841822914" style="DISPLAY: block; MARGIN: 0px auto 10px; WIDTH: 400px; CURSOR: hand; HEIGHT: 328px; TEXT-ALIGN: center" alt="" src="http://3.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/Sr9ns-2e5MI/AAAAAAAAExg/tGxgL215H0w/s400/st-(1)-1.gif" border="0" /></a><em><span style="font-family:courier new;">Toni Milaqi "Thinking about Communist Era in Albania" (acrylic on canvas, 30x24 cm, 2009)</span></em><br /><br /><a href="http://1.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/SsH-SV_AlDI/AAAAAAAAExo/lz-4G7bFmx0/s1600-h/sta-1.gif"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5386866220404347954" style="DISPLAY: block; MARGIN: 0px auto 10px; WIDTH: 400px; CURSOR: hand; HEIGHT: 341px; TEXT-ALIGN: center" alt="" src="http://1.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/SsH-SV_AlDI/AAAAAAAAExo/lz-4G7bFmx0/s400/sta-1.gif" border="0" /></a> <em><span style="font-family:courier new;">Toni Milaqi "Sexy Star" (acrylic on canvas, 30x24 cm, 2009)</span></em><br /><br /><a href="http://4.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/SshGkgXDeSI/AAAAAAAAEyQ/Cg3dM8CaKmU/s1600-h/star-2.gif"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5388634547124664610" style="DISPLAY: block; MARGIN: 0px auto 10px; WIDTH: 400px; CURSOR: hand; HEIGHT: 329px; TEXT-ALIGN: center" alt="" src="http://4.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/SshGkgXDeSI/AAAAAAAAEyQ/Cg3dM8CaKmU/s400/star-2.gif" border="0" /></a> <em><span style="font-family:courier new;">Toni Milaqi "Hammer and Sickle" (acrylic on canvas, 30x24 cm, 2009)</span></em><br /><br /><a href="http://2.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/StrAO0sKP6I/AAAAAAAAEyY/mFcd-t67xsA/s1600-h/dj-(8)-1.gif"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5393834864624156578" style="DISPLAY: block; MARGIN: 0px auto 10px; WIDTH: 400px; CURSOR: hand; HEIGHT: 299px; TEXT-ALIGN: center" alt="" src="http://2.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/StrAO0sKP6I/AAAAAAAAEyY/mFcd-t67xsA/s400/dj-(8)-1.gif" border="0" /></a> <em><span style="font-family:courier new;">Toni Milaqi "Bunker" (acrylic on canvas, 120x90 cm, 2009)</span></em><br /><br /><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjI5BJCXRqs6wmx9OrQsUPOF3EXGCaUcK0vh6-Z5zqzURfafNcUUBB9MMUBFTVRbZafIhdDvcnIpVCRs1qvF3kmLJkJvDO_IBNsSNyGi_dvd8PF9jiq-vUOGl-dCgz3lLIAzQb9CGZrdBg/s1600-h/ba-(5)-1.gif"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5400232528254808738" style="DISPLAY: block; MARGIN: 0px auto 10px; WIDTH: 400px; CURSOR: hand; HEIGHT: 300px; TEXT-ALIGN: center" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjI5BJCXRqs6wmx9OrQsUPOF3EXGCaUcK0vh6-Z5zqzURfafNcUUBB9MMUBFTVRbZafIhdDvcnIpVCRs1qvF3kmLJkJvDO_IBNsSNyGi_dvd8PF9jiq-vUOGl-dCgz3lLIAzQb9CGZrdBg/s400/ba-(5)-1.gif" border="0" /></a> <em><span style="font-family:courier new;">Toni Milaqi "From Albania with Love" (acrylic on canvas, 120x90 cm, 2009)</span></em><br /><br /><a href="http://3.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/SwVE7TFa1UI/AAAAAAAAE0s/gPgWcFWA0MQ/s1600/shk-1.gif"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5405802713254122818" style="DISPLAY: block; MARGIN: 0px auto 10px; WIDTH: 400px; CURSOR: hand; HEIGHT: 296px; TEXT-ALIGN: center" alt="" src="http://3.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/SwVE7TFa1UI/AAAAAAAAE0s/gPgWcFWA0MQ/s400/shk-1.gif" border="0" /></a><em><span style="font-family:courier new;"> Toni Milaqi "Slogans -Communist Albania" (acrylic on canvas, 120x90 cm, 2009)<br /><br /></span></em>Toni Milaqihttp://www.blogger.com/profile/03697951821068814845noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-7148505481502851848.post-436507284333558102009-09-16T21:02:00.036+03:002010-04-11T09:57:55.871+03:00Do të marr Çiften, do të dal për Gjah<strong></strong><a href="http://4.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/SrEosnFy6FI/AAAAAAAAEtc/x5Wqsu1ThmI/s1600-h/P1010032-1.gif"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5382127776557099090" style="DISPLAY: block; MARGIN: 0px auto 10px; WIDTH: 400px; CURSOR: hand; HEIGHT: 161px; TEXT-ALIGN: center" alt="" src="http://4.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/SrEosnFy6FI/AAAAAAAAEtc/x5Wqsu1ThmI/s400/P1010032-1.gif" border="0" /></a> <em><span style="font-family:courier new;">The Textile Combine "Stalin", Tirana, Albania. (Photo by A. Milaqi, 2009)<br /></span></em><br /><strong>Dashuria e parë<br /></strong><br />Zona e ish<em> Kombinatit të Tekstileve "Stalin"</em> në <em>Tiranë</em>, apo siç e thërrisnim shkurt: <em>e "Kombinatit"</em>, është një hapësirë gjeografike/urbane me të cilën më lidhin ndjesi të veçanta. Eshtë vendi ku linda, ku kalova pesë vitet e para të jetës sime, ku provova ndijimet e para, ku u dashurova për herë të parë <em>(në kopësht, me një vajzë mjaft të bukur pesëvjeçare, të cilën e quanin Erisa, me flokë të praruar që përfundonin me dy bishtaleca të hijshme)</em>. Eshtë vendi ku provova zhgënjimin e parë, pikërisht në momentin kur familja ime u zhvendos nga <em>Kombinati</em>, për në qëndër të <em>Tiranës (1979)</em>, dhe ku do të më duhej të ndahesha njëherë e përgjithnjë nga mikja ime e kopshtit, për të mos e parë më kurrë. Pikërisht nga ajo ndjesi humbjeje, <em>këmbëngula </em>që motra ime e sapolindur të quhej <em>Erisa</em>, duke nderuar kështu miken vogëlushe.<br /><br /><strong>Xhaxhallarët<br /></strong><br /><em>Kombinati i tekstileve</em> është një vend me simbolika të mëdha për mua. Familja e tim ati, më 1950, u shpërngul nga <em><a href="http://tonimilaqi.blogspot.com/2009/01/qente-e-dervicanit.html">Derviciani (Dropull)</a></em>, për të banuar, për të punuar, dhe për ti dhëne jetë<em> kombinatit</em> të sapohapur atëherë. Njerëzit e mi <em>(xhaxhallarët, nuset e tyre, hallat, kushërinjtë)</em> bëjnë pjesë në atë kategori prej mijëra vetësh që kaluan vitet më të bukura të jetës së tyre në <em>kombinat</em>, që i dhanë frymëmarrje asaj vepre industriale, aq të rëndësishme për ekonominë e shtetit shqiptar, por edhe që e paguan me jetën e tyre atë përzgjedhje. Shumë syresh vdiqën diku rreth të gjashtëdhjetave, me mushkëri të bllokuara nga azma, sëmundje-rutinë, të cilën e hasje në masë në repartet e tezgjahut, të filaturës.<br />Kishin ëndrra xhaxhallarët e mi, diku aty në fillimin e viteve '50, se do të ndërtonin një botë të re, të drejtë, pa të shtypur dhe shfrytëzues. Vite më pas, kur u zgjuan prej opiumit propagandistik e delirive utopiste, dhe panë në pasqyrë vetveten, kuptuan se ishin tërësisht të lakuriqtë, të tradhëtuar, të shfytyruar, të vjedhur, të vrarë pas krahësh. U kishin shpartalluar ëndrrat, u kishin marrë jetën. Ishte mjaft vonë për të ndryshuar gjërat...<br /><br /><strong>Monumenti</strong><br /><br /><em>Shtatorja e Stalinit</em>, e vendosur aty nga fundi i viteve 1950, ishte një monument tepër imponues, që i jepte ngjyrë sheshit përpara <em>kombinatit</em>, që përmbushte gjithë ato nevoja ideologjike/propagandistike të sistemit komunist shqiptar, por që dashje pa dashje përkonte edhe me simbolikën e idealeve më të pastra të atyre qindra mijëra njerëzve, të cilët besuan në utopinë e ndërtimit të një<em> Jete të Re</em>.<br /><br />Vepër e skulptorit <em><a href="http://tonimilaqi.blogspot.com/2008/10/mbi-odhise-paskalin.html">Odhise Paskali</a></em>, e vendosur në qëndër të sheshit, duke treguar me dorë Lindjen <em>(e diellit, e Botës së Re, kahjen gjeo-politike të Shqipërisë, Bashkimin Sovjetik)</em>, shtatorja ishte padyshim një orvatje mjaft e rafinuar e skulpturës monumentale shqiptare. Përmblidhte brenda saj mjaft karakteristika propagandistike-morale-politike, të cilat me çdo mënyrë dhe me çdo kusht duhet të nguliteshin në subkoshiencën e gjithkujt që e vështronte. Vendi ku ishte vendosur, ishte një zgjidhje perfekte. Ishte i pari imazh që shihte punëtori kur futej në <em>kombinat</em>, dhe i fundit kur dilte prej tij. Shtatorja lahej nga drita e mëngjesit në mënyrë ballore. Dora i drejtohej butësisht lindjes, diellit. Kapota <em>(pallto)</em> ushtarake, të ndërgjegjësonte për skizofreninë militariste të atij sistemi. Trupi i krekosur tregonte forcë. Ndërsa tiparet prej njeriu të fismë, njerëzor, por dhe të vendosur, janë mjaft të dallueshme, duke e bërë më të afërt /intime figurën e udhëheqësit sovjetik dhe të kauzës komuniste në tërësi.<br /><br /><strong>Fotografia</strong><br /><br />Pak muaj më parë im atë vizitoi <em>Tiranën</em>, duke sjellë me vete ndër fotografi të ndryshme, edhe foton e mësipërme të <em>Kombinatit</em>. Kam vite që nuk kam kaluar aty; kam përshtypjen se nuk e kam parë kurrë atë shesh pa praninë e monumentit të<em> Stalinit</em>. Diku në fillim të viteve 1990 së bashku me rënien e regjimit totalitar nacional-komunist, u hoq edhe statuja prej piedestalit hijerëndë. Monumenti i dikurshëm, vepër e personalitetit më të fuqishëm të skulpturës shqiptare, e <em>O. Paskalit</em>, u flak si një vjeturinë, siç dëshmojnë edhe materialet filmike të <em>M. Setboun</em>.<br /><br />Duke vëzhguar foton e tim ati <em>(2009),</em> ajo që bie menjëherë në sy është melankolia e thellë e asaj hapësire urbane. Vëren se sheshi është tkurrur, duke humbur kështu imazhin e dikurshëm të përmasave gjigande. Edhe funksioni i tij tashmë ka ndryshuar. <em>Zemra</em> e dikurshme tërë gjallëri e <em>Kombinatit</em>, sot nuk është e vështirë të kuptosh se është kthyer në një park parkimi maunesh dhe furgonësh. <em>Piedestali i boshatisur</em>, i shprishur, i ndotur prej posterave propagandistike/publiçistike të pinjollëve të rinj të klasës së vjetër politike shqiptare, ulëret për mëshirë.<br /><p></p><p><strong>Politikanët</strong></p><p>Ishin këta politikanë, të njëjtët njerëz, që në regjimin e kaluar brohorisnin deri në ekstazë për <em>fitoret socialiste</em>, përposhtë madhështisë monumentale të shtatores. Ishin po ata që ndërruan kostumet e tyre, duke u vënë në krye të revoltave popullore të fillim viteve '90, dhe që i manipuluan në mënyrën më të paskrupullt ato. Ishin të njëjtën pushtetarë, apo pinjollët e tyre, që hodhën poshtë mjetet e vjetra ideologjike për kontrollin e turmës, dhe që valëvitën qiejve të <em>Shqipërisë </em>flamujtë e <em>armiqve imagjinarë</em> të deriatëhershëm. Qëllimi ishte i thjeshtë: <em>të qënurit me çdo kusht në pushtet</em>. Janë të njëjtët politikanë që sot ashtu si dhe dje, të marrin gjak në vetull po fole në mënyrë kritike mbi elementin mitologjik në artin nacional-romantik të <em>Odhise Paskalit</em>, për bustet e <em>Gjergj Kastriotit</em>, e <em>Naimit,</em> e <em>Idriz Seferit, </em>për shtatoren e <em>Çerçizit </em>apo të<em> Flamurtarit</em>. Janë po ata që përdhosën mizërisht monumentin e <em>Stalinit</em>, dhe në këtë mënyrë shkelën edhe nderin e krijuesit të tij. Sa pafytyrësi dëshmon kjo botë!<br /><br /><strong>Kacavjerrja</strong><br /><br />Në vitin 2005 <a href="http://www.gazetametropol.com/tekst.php?idt=4765"><em>Enisa Cenaliaj</em></a> do të hipte mbi piedestalin ku dikur ndodhej shtatorja, në shoqërinë e parrullës: <em>"Mirësevini të dashur punëtorë"</em>. Nuk e di ç'lidhje mund të ketë me artet vizuale kjo kacavjerrje mbi bazamentin e monumentit të dikurshëm, por di që ky veprim është tregues i qartë i vakumit vizual/konceptiv që kalojnë artet pamore në <em>Shqipërinë </em>e këtyre njëzet viteve të fundit. Shumë bukur kjo performancë mund të inkuadrohej tek emisionet e <em>"Portokallisë"</em> apo tek gjithfarë emisionesh humoristike që gëlojnë në kanalet televizive shqiptare, por aspak nuk mund të konsiderohet si një akt që mund të thotë diçka në kontekst vizual.<br /><br /><strong>Rezyme</strong></p><p>Koha tregon se në kundërshti me mjaft popuj të tjerë, shqiptarët e kanë tërësisht të vështirë të mund të rrojnë me të shkuarën. E kanë tërësisht të pamundur të bashkekzistojnë me gjurmët historike të lëna prej saj. Heqja e monumentit të <em>Stalinit</em> nga sheshi qëndror i <em>Kombinatit </em>tregon edhe një herë papjekurinë politike të neo-shqiptarëve. </p><p><em>Koloseumi </em>romak ishte vendi ku vdiqën në mënyrën më shtazore mijëra njerëz, për të kënaqur etjen e turmës dhe të klasës së atëhershme pushtetare për gjak. Megjithatë, askush nuk u orvat ta shkatërrojë. Sepse përpos mizërive dhe kanibalizmit njerëzor, shohim tek ai amfiteatër edhe vlerat e tij estetike, arkitekturore, inxhinjerike. Sepse prezenca e tij na bën më të pjekur tek mendojmë për katrahurën dhe degradimin total të shoqërisë njerëzore në faza të caktuara të historisë. Sepse ajo kryevepër e botës antike është <em>ujitur </em>me gjakun e mijëra gladiatorëve; sepse ai amfiteatër, nga një thertore, tanimë është kthyer në një pishtar human, që i bën thirrje reflekseve tona kundër skllavërisë së çdo tipi.</p><p>Pse të mos ndodhte kështu edhe me monumentin e <em>Stalinit</em>?! Të ishte aty, për të na kujtuar ëndrrat e thyera të xhaxhallarëve të tradhëtuar, për një botë më të mirë dhe më të drejtë. Të ishte aty, për të na treguar dërrasën e kalbur, nga ku nuk duhet të shkelim. Të ishte aty, për të na folur mbi tmerret e totalitarizmit, por edhe si një tregues i një realiteti pesëdhjetë vjeçar i cili nuk mund të mohohet.</p><p>Dhe në fund të fundit, nëse do të më duhej të përzgjidhja, do të preferoja pa as më të voglin ngurim veprën e <em>Odhise Paskalit</em>, se sa humorin e hollë të një vajze të lyer me miell, që kacavirret fodulle mbi një pirg betoni. </p><a href="http://4.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/SrEoiVEjeqI/AAAAAAAAEtU/PGu_FeXprhA/s1600-h/k.jpg"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5382127599921363618" style="DISPLAY: block; MARGIN: 0px auto 10px; WIDTH: 400px; CURSOR: hand; HEIGHT: 310px; TEXT-ALIGN: center" alt="" src="http://4.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/SrEoiVEjeqI/AAAAAAAAEtU/PGu_FeXprhA/s400/k.jpg" border="0" /></a><em><span style="font-family:courier new;">Stalin's Monument (by Odhise Paskali, 1957). The Textile Combine "Stalin", Tirana, Albania. (Anonymous, photography, 1974)<br /><br /><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5382892913177840210" style="DISPLAY: block; MARGIN: 0px auto 10px; WIDTH: 267px; CURSOR: hand; HEIGHT: 400px; TEXT-ALIGN: center" alt="" src="http://1.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/SrPglbHuylI/AAAAAAAAEts/hD1Flo84Jvs/s400/Staline+statue+,+hidden+in+a+factory.+(was+at+the+entrance+of+the+textile+factory+Albania.jpg" border="0" />Stalin statue, hidden in a factory. (Photo by Michel Setboun)<br /><br /><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5382131813075647282" style="DISPLAY: block; MARGIN: 0px auto 10px; WIDTH: 172px; CURSOR: hand; HEIGHT: 180px; TEXT-ALIGN: center" alt="" src="http://1.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/SrEsXkSz-zI/AAAAAAAAEtk/RfOgB_PNj_k/s400/Enisa_Cenaliaj.jpg" border="0" /> Enisa Cenaliaj "Mirësevini të dashur punëtorë" (2005, Burimi i fotos: <a href="http://www.tica-albania.org/">T.I.C.A.</a>)<br /><br /></span></em><em><span style="font-family:courier new;"></span></em>Toni Milaqihttp://www.blogger.com/profile/03697951821068814845noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-7148505481502851848.post-5501514338541433872009-09-05T23:01:00.015+03:002009-09-07T18:58:20.397+03:00Monumenti<img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5378076404080716034" style="DISPLAY: block; MARGIN: 0px auto 10px; WIDTH: 400px; CURSOR: hand; HEIGHT: 299px; TEXT-ALIGN: center" alt="" src="http://3.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/SqLD_sgkKQI/AAAAAAAAEos/lFDYLilC8tI/s400/P1010014-1.gif" border="0" /> <em><span style="font-family:courier new;">"</span></em><em><span style="font-family:courier new;">A Monument to Creation" (photo by Toni Milaqi, 2009)</span></em><br /><br />Nëse do të më jepej mundësia të ndërtoja një përmendore, monument, a lapidar të vetëm, atë do t'ia kushtoja <em>nevojës sonë për të krijuar</em>/<em>aktit të</em> <em>krijimit</em>. Atij proçesi identifikues, ëndërrimtar e utilitar, që i jep formë reale ideve dhe ndjenjave tona. Dhe nëse duke folur për <em>të krijuarit</em>, jemi të vetëdijshëm se cekim një aspekt tepër të gjerë të veprimtarisë sonë njerëzore, gjithsesi, qoftë edhe në formë tërësisht intuitive, kuptojmë se çdo shfaqje e këtij fenomeni është në vetvete simbioza e vazhdimësisë dhe e pavdekësisë, një formë barazie me <em>Zotin</em>.<br /><br />Në qoftë se <em>të krijuarit </em>e një jete njerëzore <em>(riciklimi i ciklit jetësor)</em>, do të konsiderohej si një komponent që na lidh me anën tonë kafshërore, me reflekse të kushtëzuara dhe të pakushtëzuara, me instikte të lashta, me nevoja gjenetike, trupore dhe ekzistenciale, ç'mund të thuhet për ato lloje <em>të krijimtarisë</em> sonë njerëzore që nuk kanë për bazë arsye biologjike, por intelektuale, meditative, emocionale e spirituale?<br /><br />Një përmendore do të doja t'i ndërtoja nevojës tonë për <em>të krijuar</em>; që na bën të ecim përpara; që na cyt drejt së resë; që na bën të tejkalojmë kufijtë e njohjes dhe të dijes; që na bën më njerëzorë, por edhe më të perëndishëm njëkohësisht.<br /><br /><a href="http://2.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/SqLE79WyNEI/AAAAAAAAEpE/rH-9dw26huM/s1600-h/P1010020-1.gif"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5378077439395247170" style="DISPLAY: block; MARGIN: 0px auto 10px; WIDTH: 400px; CURSOR: hand; HEIGHT: 299px; TEXT-ALIGN: center" alt="" src="http://2.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/SqLE79WyNEI/AAAAAAAAEpE/rH-9dw26huM/s400/P1010020-1.gif" border="0" /></a> <em><span style="font-family:courier new;">"A Monument to Creation" (photo by Toni Milaqi, 2009)</span></em><br /><em><span style="font-family:Courier New;"></span></em><br /><br /><span style="font-size:0;"></span><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5378078768173591954" style="DISPLAY: block; MARGIN: 0px auto 10px; WIDTH: 400px; CURSOR: hand; HEIGHT: 299px; TEXT-ALIGN: center" alt="" src="http://4.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/SqLGJTcOrZI/AAAAAAAAEpU/hBVLq4c-k_s/s400/P1010024-1.gif" border="0" /><em><span style="font-family:courier new;">"A Monument to Creation" (photo by Toni Milaqi, 2009)</span></em><br /><br /><br /><a href="http://1.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/SqLEXK-UUAI/AAAAAAAAEo8/cZ_8ktQ4kuw/s1600-h/P1010033-1.gif"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5378076807395561474" style="DISPLAY: block; MARGIN: 0px auto 10px; WIDTH: 400px; CURSOR: hand; HEIGHT: 299px; TEXT-ALIGN: center" alt="" src="http://1.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/SqLEXK-UUAI/AAAAAAAAEo8/cZ_8ktQ4kuw/s400/P1010033-1.gif" border="0" /></a><em><span style="font-family:courier new;">"A Monument to Creation" (photo by Toni Milaqi, 2009)</span></em><br /><br /><br /><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5378077744507489794" style="DISPLAY: block; MARGIN: 0px auto 10px; WIDTH: 400px; CURSOR: hand; HEIGHT: 299px; TEXT-ALIGN: center" alt="" src="http://4.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/SqLFNt_NjgI/AAAAAAAAEpM/UZbPUx9k7M8/s400/P1010033-(2)-1.gif" border="0" /> <span style="font-family:courier new;"><em>"A Monument to Creation" (photo by Toni Milaqi, 2009)</em></span><br /><br /><br /><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5378079678379639906" style="DISPLAY: block; MARGIN: 0px auto 10px; WIDTH: 400px; CURSOR: hand; HEIGHT: 299px; TEXT-ALIGN: center" alt="" src="http://2.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/SqLG-SOQxGI/AAAAAAAAEpc/wRAne5pJrwY/s400/P1010031.1.gif" border="0" /><em><span style="font-family:courier new;">"A Monument to Creation" (photo by Toni Milaqi, 2009)</span></em><br /><br /><br /><a href="http://2.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/SqLEJcHYAoI/AAAAAAAAEo0/mPdC5_unt3c/s1600-h/P1010027-1.1.gif"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5378076571478786690" style="DISPLAY: block; MARGIN: 0px auto 10px; WIDTH: 400px; CURSOR: hand; HEIGHT: 299px; TEXT-ALIGN: center" alt="" src="http://2.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/SqLEJcHYAoI/AAAAAAAAEo0/mPdC5_unt3c/s400/P1010027-1.1.gif" border="0" /></a><em><span style="font-family:courier new;"> "A Monument to Creation" (photo by Toni Milaqi, 2009)</span></em>Toni Milaqihttp://www.blogger.com/profile/03697951821068814845noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-7148505481502851848.post-33220941084348358982009-08-18T10:49:00.006+03:002009-08-19T15:04:09.981+03:00Big Dick<a href="http://3.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/SopdQHSyl4I/AAAAAAAAEmk/ZVV_rNK_sxQ/s1600-h/P1010012-1.gif"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5371208037009889154" style="DISPLAY: block; MARGIN: 0px auto 10px; WIDTH: 340px; CURSOR: hand; HEIGHT: 400px; TEXT-ALIGN: center" alt="" src="http://3.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/SopdQHSyl4I/AAAAAAAAEmk/ZVV_rNK_sxQ/s400/P1010012-1.gif" border="0" /></a> <em><span style="font-family:courier new;">Toni Milaqi "Big Dick" (sculpture, mixed technique: wood-cloth-threads, 12x6 cm, 1989)</span></em><br /><br />Në momente të caktuara të jetës sime ndjej një tërheqje të veçantë drejt elementit <em>tre dimensional,</em> <em>skulpturës</em>. Puna e mësipërme ështe e para e këtij lloji dhe i përket vitit 1989.Toni Milaqihttp://www.blogger.com/profile/03697951821068814845noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-7148505481502851848.post-58498241794242713272009-07-21T14:34:00.049+03:002009-08-17T07:47:16.655+03:00Akropoli<a href="http://2.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/Sn8RTkhyaJI/AAAAAAAAEl4/NV3zxgwepYU/s1600-h/the-parthenonDECLAN+MCCULLAGH.jpg"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5368028308769499282" style="DISPLAY: block; MARGIN: 0px auto 10px; WIDTH: 400px; CURSOR: hand; HEIGHT: 267px; TEXT-ALIGN: center" alt="" src="http://2.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/Sn8RTkhyaJI/AAAAAAAAEl4/NV3zxgwepYU/s400/the-parthenonDECLAN+MCCULLAGH.jpg" border="0" /></a> <em><span style="font-family:courier new;">"The Parthenon, Acropolis" (photo by Declan McCullagh, 2006)</span></em><br /><br /><strong>Një Fakt i Thjeshtë</strong><br /><br />Para disa ditësh pata fatin të rivizitoj <em>Akropolin</em>, dhe bashkë me të edhe muzeun e tij të ri. Ndjesia që riprovova edhe këtë herë ishte ajo e të qënurit një krijesë mjaft e vogël, përkundrejt një madhështie-bukurie kaq të madhe. Ndjesia e të qënurit mikroskopik, përballë atij qytetërimi kolos në sferën sociale/politike/kulturore/artistike/shkencore/njerëzore, të cilin sheh të marrë trajta gjigande përpara syve të tu.<br /><br /><a href="http://2.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/SmWoWhQEhoI/AAAAAAAAEkI/mAwHwx96Iio/s1600-h/P1010005-1.gif"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5360876036290807426" style="DISPLAY: block; MARGIN: 0px auto 10px; WIDTH: 400px; CURSOR: hand; HEIGHT: 299px; TEXT-ALIGN: center" alt="" src="http://2.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/SmWoWhQEhoI/AAAAAAAAEkI/mAwHwx96Iio/s400/P1010005-1.gif" border="0" /></a><em><span style="font-family:courier new;">"The New Acropolis Museum" (photo by Toni Milaqi, 2009)</span></em><br /><br /><strong>Shfajësimi</strong><br /><br />Të flasësh për antikitetin grek, pamvarësisht predispozitave, nuk është një çështje e thjeshtë për t'u trajtuar në një blog, dhe së dyti nuk është edhe objekti i këtij postimi. Këtu dua të analizoj më tepër forcën e emocionit që shkakton tek unë një vepër e tillë madhështore dhe një monument kaq unik kulti/arkitekturor/artistik siç është <em>Akropoli</em>.<br /><br /><a href="http://3.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/SmWoQFIHgEI/AAAAAAAAEkA/btYIyZ9H1M8/s1600-h/P1010006-1.gif"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5360875925662040130" style="DISPLAY: block; MARGIN: 0px auto 10px; WIDTH: 400px; CURSOR: hand; HEIGHT: 299px; TEXT-ALIGN: center" alt="" src="http://3.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/SmWoQFIHgEI/AAAAAAAAEkA/btYIyZ9H1M8/s400/P1010006-1.gif" border="0" /></a> <em><span style="font-family:courier new;">"The new Acropolis Museum" (photo by Toni Milaqi, 2009)<br /></span></em><br /><strong>Historiku</strong><br /><br />* Kodra e <em>Akropolit</em> ka qënë e populluar qysh në <em>mijëvjeçarin e tretë</em> para erës sonë.<br /><br />* Nga <em>shekulli i</em> 6 para erës së re filluan të ndërtohen monumentet e para të kultit, të cilat shkatërrohen nga lufta me persët.<br /><br />* <em>465</em> para erës së re- Me <em>Perikliun</em> <em>(menjëherë pas humbjes së luftës greko-perse)</em> fillon ndërtimi i mureve rrethues dhe i objekteve të reja të kultit <em>(Parthenonit)</em> nën drejtimin e <em>Fidhias</em> dhe të arkitektëve <em>Kalikratis, Mnisiklis</em>...<br /><br /><embed src="http://www.youtube.com/v/aGitmYl6U90&hl=" width="425" height="344" type="application/x-shockwave-flash" fs="1&" allowfullscreen="true" allowscriptaccess="always"></embed><br /><br />* Në shekullin e pestë të erës së re <em>(periudha bizantine),</em> <em>Parthenoni</em> u kthye në kishë ortodokse;<br />* Në <em>shekullin e trembëdhjetë,</em> <em>(nën pushtimin frank)</em> në kishën katolike:<em> "Santa Maria de Atene"</em>;<br />* Dhe me pushtimin turk <em>(shekulli i pesëmbëdhjetë),</em> në xhami.<br /><br />* 1802- Dipllomati anglez <em>Thomas Bruce, 7th Earl of Elgin</em> shkuli mizërisht prej godinës së <em>Parthenonit </em>relieve të <em>zooforos</em>, skulptura, por dhe një <em>kariatidha</em> <em>(kolonë me trajta femërore).</em> Objektet e vjedhura, të cilat u blenë për një shumë skandaloze të ardhurash prej pushtuesve të atëhershëm turq, sot janë pjesë e <em>muzeut kombëtar anglez</em> në<em> Londër</em>.<br /><br /><div><p><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5360878713606935970" style="DISPLAY: block; MARGIN: 0px auto 10px; WIDTH: 267px; CURSOR: hand; HEIGHT: 400px; TEXT-ALIGN: center" alt="" src="http://3.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/SmWqyXB-laI/AAAAAAAAEko/Wogj_5o2U5k/s400/the-new-acropolis-museum-.jpg" border="0" /> <em><span style="font-family:courier new;">" View of the Archaic Gallery" (photo by Nikos Daniilidis, Acropolis Museum, 2009)</span></em><br /><br /><strong>Perënditë Mëkatare</strong><br /><br />Nëse ka një art i cili vuri në epiqendër të kërkimeve të tij njeriun, që u dha qiejve dhe perëndive atribute/trajta/karakteristika tokësore, që zbuloi madhështinë e universit njerëzor, dhe që materializoi me kaq vërtetësi nocionet e së bukurës, ky <em>art </em>padyshim që është ai <em>antik grek</em>.<br /><br /><p>Vetë të studiuarit e perëndive të tyre na zbulon atë se sa të përparuara, demokratike dhe thellësisht humaniste ishin principet udhëheqëse të shoqërive greke të asaj kohe. E them këtë dhe ndër mend më vjen fakti se në <em>Egjiptin e lashtë</em> faraonët shiheshin si shembëlltyra të perëndive në tokë. Po kështu kristianizmi, budizmi, sektet e ndryshme myslimane dhe induiste i shihnin perënditë e tyre si krijesa qiellore, jashtëtokësore, të kristalta, të pagabueshme, të kulluara, ideale, tërësisht të dallueshme nga turmat, zotëruesa <em>të së vërtetës së madhe</em>.<br /><br />Ndryshe nga të tëra këto, perënditë greke ishin qënësi komplekse, që përpos karakteristikave të tyre qiellore, gëzonin edhe cilësi të tjera, thellësisht njerëzore, si të qënurit ziliqarë, inatçorë, mëkatarë, egoistë, të pangopur e lakmitarë. Ishin të prekshëm, tokësorë, po kaq të thyeshëm dhe të brishtë, po kaq vitalë dhe të vegjël sa edhe krijesat që i pollën e u dhanë jetë, grekët antikë.<br /><br />Kjo ndodhte pikërisht për faktin se grekët e asaj kohe i perceptonin perënditë si zgjatime qiellore të vetvetes. U dhanë formë njerëzore qiejve, në kundërshti me dogmat e ndryshme fetare ndër kohëra dhe popuj të tjerë, të cilët u vishnin udhëheqesve të tyre tokësore karakteristika iperbolikisht hyjnizuese, duke i bërë ata tërësisht të huaj, të largët, të pakuptueshëm dhe të pakapshëm.<br /><br />Në ilustrim të argumentit të mësipërm, mjafton të kujtosh mëkatet e <em>Kronit</em>, e<em> Zeusit</em>, e <em>Irës</em>, e <em>Posedonit</em>, e <em>Afërditës,</em> për të kuptuar mentalitetin e ndryshëm të atyre njerëzve dhe të atyre shoqërive, që kishin nevojë të besonin në dicka të prekshme tokësore, dhe jo në një realitet steril kozmik e aspak njerëzor. </p><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5360884386837867250" style="DISPLAY: block; MARGIN: 0px auto 10px; WIDTH: 400px; CURSOR: hand; HEIGHT: 371px; TEXT-ALIGN: center" alt="" src="http://2.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/SmWv8ldoqvI/AAAAAAAAEk4/ubk4oWjryzo/s400/oi%3B.jpg" border="0" /><em><span style="font-family:courier new;">"Head of Alexander the Great" -Portrait of great beauty, possibly an original by the sculptor Leochares or by Lysippos, 336 BC- (photo by Nikos Daniilidis, 2009)<br /></span></em><br /><strong>Arti </strong><br /><br />Në këtë kontekst <em>artistët </em>dhe<em> arti antik grek</em>, qysh nga fazat e hershme e deri në të vonat, vendosën nën fokusin e tyre studiues <em>njeriun</em>. Hodhën vështrimin thellë brenda gjithësisë njerëzore, duke u përleshur me demonët destruktivë që marrin jetë tek ne, por njëkohësisht duke nxjerrë në pah hiret dhe virtytet më të pastra që na shoqërojnë ëndrrat.<br /><br />Ishte një art thellësisht human dhe antropocentrik, i cili zbuloi se parajsa dhe ferri gjenden këtu në tokë, se e mira dhe e keqja janë brenda nesh, se <em>bukuria</em> mund të bëhet pjesë e jetës sonë vetëm në momentin kur çdo shqisë e jona ka nevojë, punon për ta evidentuar, por edhe identifikohet me të. Arti antik grek, por edhe filozofia apo kozmotheoria greke ishte në vetvete një himn mbi jetën, mbi vlerat, mbi bukurinë, por edhe një analizë mbi fatalitetin tonë njerëzor i cili na shoqëron kudo e në çdo hap.<br /><br /><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5360878564527436594" style="DISPLAY: block; MARGIN: 0px auto 10px; WIDTH: 400px; CURSOR: hand; HEIGHT: 266px; TEXT-ALIGN: center" alt="" src="http://3.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/SmWqprqp8zI/AAAAAAAAEkg/KTxY19yydnE/s400/the-new-acropolis-museum.jpg" border="0" /><span style="font-size:100%;"><span style="font-family:courier new;"><em>"View of the Parthenon Gallery" (photo by Nikos Daniilidis, Acropolis Museum, 2009)<br /><br /></em><span style="font-family:georgia;"><strong>Brenda Meje</strong></span></span></span><br /><span style="font-size:100%;"><span style="font-family:courier new;"><span style="font-family:georgia;"></span></span></span><br /><span style="font-size:100%;"><span style="font-family:courier new;"><span style="font-family:georgia;">Ndërsa shihja<em> statujat e virgjëreshave</em> të <em>Parthenonit</em>, tek shëtisja pavionin e artit arkaik, kisha mbetur ashtu i ekzaltuar prej buzëqeshjes së tyre mistike dhe vështrimit aq zhbirues, të cilin nuk je në gjendje të ndash me saktësi nëse ka kahje për nga ty si spektator apo brenda vetvetes. Në ato çaste ndjeja se rroja një realitet paralel, që është aty dhe rrezaton madhështi ngadhnjimtare për afër 2500 vjet, dhe një ndjenjë rrotullohej si e marrë në kokën time, se isha vërtet fatlum që arrita <em>të prek</em> nga afër këto objekte artistike në të cilat gjenialiteti krijues kryqëzohet kaq thjeshtësisht me analizat më të thella mbi jetën dhe vdekjen, mbi të vlertën dhe të rëndomtën, mbi të bukurën dhe të shëmtuarën, mbi të drejtën dhe padrejtësinë, mbi humanizmin dhe barbarinë, mbi tolerancën dhe totalitaren, mbi dritën dhe errësirën...</span><br /></span></span><span style="font-size:100%;"><span style="font-family:courier new;"><br /><p><em><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5360876633544014818" style="DISPLAY: block; MARGIN: 0px auto 10px; WIDTH: 400px; CURSOR: hand; HEIGHT: 266px; TEXT-ALIGN: center" alt="" src="http://2.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/SmWo5SMVO-I/AAAAAAAAEkY/AgCawEC9PsU/s400/the-new-acropolis-museum-The+Peplos+Kore.+ca.+530+BC+_+photo_+Nikos+Daniilidis.jpg" border="0" /></em><span style="font-size:100%;"><span style="font-family:georgia;"><span style="font-family:courier new;"><em>"The Peplos Kore" (photo by Nikos Daniilidis, ca. 530 BC, Acropolis Museum, 2009)<br /><br /></em><span style="font-family:georgia;"><strong>Ktheni skulpturat e vjedhura në Athinë!<br /></strong><br />Duke menduar të gjitha këto, sytë më ranë tek kopjet e relieveve origjinale të shkulura në mënyrën më barbare -<em>tipike koloniale</em>- nga <em>Lordi Elgin,</em> prej trupit të <em>Parthenonit</em> më 1802. Ashtu si çdo gjë e vjedhur, nderi dhe e drejta e do që edhe ato t'u kthehen zotërve të tyre të vërtetë, tokës dhe popullit që i krijoi. <em>Mermerët e Akropolit</em> nuk mund të kuptohen larg dheut ku u krijuan, larg dritës ku u ndriçuan, dhe ajrit që u përqarkej për mijëra vjet me radhë. Larg kolonave, skulpturave, qeramikës dhe pjesëve të tjera përbërëse të këtij monumenti unikal arti e kulture. Për sa kohë ato relieve do të jenë pjesë e <em>British Museum</em> asnjëherë nuk do të jemi në gjendje të përftojmë në mënyrë komplekse vlerën e vërtetë të kësaj mrekullie të botës antike, të simbolit më emblematik të <em>Demokracisë</em>- <em>të Akropolit athinjot</em>. Kthimi i tyre në<em> Athinë</em> është alternativa jonë e vetme.</span><em><br /></em><br /><p><em><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5360879667795142018" style="DISPLAY: block; MARGIN: 0px auto 10px; WIDTH: 400px; CURSOR: hand; HEIGHT: 228px; TEXT-ALIGN: center" alt="" src="http://2.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/SmWrp5qLJYI/AAAAAAAAEkw/kE08--eo1TU/s400/7.jpg" border="0" /></em></span><span style="font-size:100%;"><span style="font-family:georgia;"><span style="font-family:courier new;"><em>The New Acropolis Museum (Athens, Greece) designed by Bernard Tschumi. (photo by Christian Richters)<br /><br /></em></p></span></span></span></span></span></span></span></div>Toni Milaqihttp://www.blogger.com/profile/03697951821068814845noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-7148505481502851848.post-17184338682927786422009-07-07T19:47:00.018+03:002009-07-11T18:34:11.709+03:00Jean Clair -Mbi Tregun e Artit<a href="http://4.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/SlX0Rt_W1EI/AAAAAAAAEPQ/0LAFKYJvcXU/s1600-h/sislej-xhafa.jpg"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5356455917067359298" style="DISPLAY: block; MARGIN: 0px auto 10px; WIDTH: 396px; CURSOR: hand; HEIGHT: 384px; TEXT-ALIGN: center" alt="" src="http://4.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/SlX0Rt_W1EI/AAAAAAAAEPQ/0LAFKYJvcXU/s400/sislej-xhafa.jpg" border="0" /></a> <em><span style="font-family:courier new;">Pavioni Shqiptar në Bienalen e Venecias 2005- Sislej Xhafa, Komisioner Andi Tepelena (Burimi i fotos: www.artnet.com)<br /></span></em><br />* Vizitova kohët e fundit <em>Bienalen e Venecias</em>. Çdo dy vjet bëhet më e përbindshme. Nuk ka asgjë për të parë, është e padurueshme dhe idiote...<br /><br />* Muzetë e artit janë një zbulim i shekullit të <em>19-të.</em> Ishin një mjet arsimimi, por edhe argëtimi. Kur sot shohim nëntë milionë vizitorë në <em>Luvër (Louvre)</em> -<em>më vjen keq që e pohoj</em>- por roli i arsimimit ka humbur.<br />E vetmja gjë që ekziston tanimë është menaxhmenti kulturor. Shihni p.sh. si qeveria franceze nuk nguroi të japë vepra të muzeut tonë më të famshëm në<em> Abu Dhabi</em>, a thua se <em>Luvri</em> është firmë komerciale, <em>Bvlgari</em> apo <em>Prada</em>. Të njëjtën ndjesi provova kur pashë që <em>Citroen-i</em> pagëzoi një model të tij me emrin <em>Picasso</em>. Veprat nuk janë mallra, por krijime njerëzore me vlerë historike.<br /><br />* Tregu i sotëm i artit mbështetet në fitimprurjen e llojit më të paskrupullt. Në kohën tonë një vepër arti duhet të sjellë brenda gjashtë muajve 25% - 40% më tepër të ardhura nga vlera me të cilën u ble. Sistemi bankar që u shpërbë pak kohë më parë, udhëhiqej po kështu nga të njëjtat parime funksionale. Kjo gjë duhet të na bëjë të kuptojmë diçka. Koleksionistët nuk përzgjedhin në bazë të shijes apo njohjes së tyre, por me logjikën e një investimi afatgjatë. Imagjinoni pra çfarë lloj arti prodhohet në kohë të tilla.<br /><br />* Koha jonë, për të cilën ju fola më sipër, ka nxjerrë artistë të mëdhenj, por shpesh nuk ekziston mekanizmi i cili do t'i evidentojë, kështu siç funksionojnë gjërat. Më vjen ndër mend për shembull <em>Lucian Freud</em> . Ekspozova punët e tij në muzeun <em>Pompidou</em> në fillim të viteve 80-të. Ekspozita <em>u varros</em> nga shtypi francez atëherë, por ja tani ku erdhi ora e shpagimit. Atëherë çmimet e tij ishin <em>të ulta</em> dhe sot <em>të paafrueshme</em>.<br /><br />* Skena e sotme e artit, pra, gjendet ndërmjet dy forcave të kundërta. Nga njëra anë koncepti merkantilist i tregut të artit që rrëzoi edhe sistemin bankar, nga ana tjetër një rreth i ngushtë, një elitë me të vërtetë njerëzish të kultivuar, të cilët kanë dije dhe sy për të kuptuar artin, dhe për të dalluar krijuesit e mëdhenj që rrezikojnë të humbasin vorbullën bashkohore.<br /><br />* Nëse dua të mendoj nuk do të shkoj në një ekspozitë me punë të artit konceptual, por do të lexoj <em>Heidegger</em>, apo ndonjë filozof tjetër. Nëse dua të mbushem me gëzim, do të qëndroj para veprave të <em>Lucian Freud</em>. Porta e emocionit gjendet tek piktura, të cilën e kam përkrahur, por edhe tek filozofia.<br /><br /><strong>Jean Clair<br /></strong><span style="font-family:verdana;"><em><span style="font-size:85%;">(Akademik -Anëtar i ri i Akademisë Franceze qysh prej vitit 2008, kritik arti, kurator i mjaft aktiviteteve të rëndësishme, shkrimtar, ish drejtor i muzeut Picasso në Paris, kurator i Bienales së Venecias 1995)<br /></span></em><br /></span><em><span style="font-size:85%;">p.s. - Pjesët e mësipërme u shkëputën nga intervista e Jean Clair e datës 5.7.2009 në gazetën greke Kathimerini, me titull <a href="http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_civ_2_05/07/2009_320729">"Απειλητική η επιστροφή των Μαρμάρων "</a>.</span></em>Toni Milaqihttp://www.blogger.com/profile/03697951821068814845noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-7148505481502851848.post-53701889867691211432009-07-06T22:10:00.030+03:002010-04-11T09:59:02.063+03:00Mbi Shkopin Baritor<a href="http://1.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/SlJUPiEq_vI/AAAAAAAAEKY/Z8rQyRatijM/s1600-h/e.gj.3.gif"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5355435532718112498" style="DISPLAY: block; MARGIN: 0px auto 10px; WIDTH: 296px; CURSOR: hand; HEIGHT: 400px; TEXT-ALIGN: center" alt="" src="http://1.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/SlJUPiEq_vI/AAAAAAAAEKY/Z8rQyRatijM/s400/e.gj.3.gif" border="0" /></a><em><span style="font-family:courier new;"> Edison Gjergo "Metalurgu" (oil on canvas, 1971, National Gallery of Arts, Albania)<br /></span></em><br />Një surprizë e kohëve të fundit ishte zbulimi i veprës së periudhës së realizmit socialist shqiptar: <em>"Metalurgu"</em> nga<em> <a href="http://tonimilaqi.blogspot.com/2008/03/homazh-per-edison-gjergon.html">Edison Gjergo</a></em>, e cila mendoj se ka tepër interes për studim dhe analizë.<br /><br /><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5355436553664345586" style="DISPLAY: block; MARGIN: 0px auto 10px; WIDTH: 209px; CURSOR: hand; HEIGHT: 400px; TEXT-ALIGN: center" alt="" src="http://2.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/SlJVK9ZONfI/AAAAAAAAEKw/zqBZ82kt-cU/s400/osiris+Al+Fresco.jpg" border="0" /><em><span style="font-family:courier new;">Egyptian Art: "The God Osiris, from the Tomb of Nefertari" (al fresco, 1991 - 1786 BC)</span></em><br /><br />Në radhe të parë dua të theksoj se arti i <em>Edisonit</em> ndonëse për nga tematika lëvron të njëjtat subjekte me ato që kërkonte dogma e soc-realizmit shqiptar, në mjaft aspekte të tij <em>(konceptive, filozofike, stilistike, teknike, kompozicionale, koloristike, etj...)</em> autonomizohet nga kjo rrymë, duke krijuar referenca/relacione komunikuese me disa nga lëvizjet më përfaqësuese vizuale të shekullit të njëzetë në pikturë, por dhe të historisë së artit në tërësi.<br /><br /><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5355436953299129810" style="DISPLAY: block; MARGIN: 0px auto 10px; WIDTH: 323px; CURSOR: hand; HEIGHT: 400px; TEXT-ALIGN: center" alt="" src="http://2.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/SlJViOJlFdI/AAAAAAAAEK4/4hg7laVdsLY/s400/Egyptian+_The+god,+Khepri,.jpg" border="0" /><em><span style="font-family:courier new;">Egyptian Art: "The God Khepri, from the Tomb of Nefertari" (1991 - 1786 BC)</span></em><br /><br />Tek <em>"Metalurgu"</em> simbolika është e thjeshtë: evokimi i punëtorit, kulti i tij; duke qënë se <em>kombinati metalurgjik "Çeliku i Partise"</em> në<em> Elbasan</em> ishte një nga veprat më të rëndësishme industriale, e interesave dhe prioriteteve jetike për sistemin komunist shqiptar, përbënte domosdoshmëri trajtimi i tij dhe i simbolikës që ai përcillte, edhe në fushën e arteve figurative. Duke folur për figurën e <em>"Metalurgut",</em> në mënyrë të drejtpërdrejtë propagandizohej për arritjet e sistemit komunist, për vitalitetin e <em>Njeriut të Ri</em>, për vetmohimin, sakrificat që priteshin prej tij dhe papërkulshmërinë ndaj vështirësive <em>(shih: bllokadën imperialisto-revizioniste)</em>. Një nga slloganet më të lakuara nga diktatura e kuqe në <em>Shqipëri</em> ishte edhe <em>"Uniteti i çeliktë Parti-Popull"</em>. Kush më mirë se nocioni/imazhi i metalurgut, i atij që zaptonte dhe i jepte formë çelikut, do të mund të ilustronte këtë argument?<br /><br /><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5355435819094484098" style="DISPLAY: block; MARGIN: 0px auto 10px; WIDTH: 230px; CURSOR: hand; HEIGHT: 400px; TEXT-ALIGN: center" alt="" src="http://4.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/SlJUgM6HpII/AAAAAAAAEKg/A_KCuUDsEVU/s400/mourning+athena_.jpg" border="0" /><em><span style="font-family:courier new;">Greek Art: Anonymous "Relief of Pensive Athena" (parian marble, 460 BC, Acropolis Museum)<br /></span></em><br />Kjo temë nuk ishte dicka e re në <em>artet figurative shqiptare</em>. Eshtë një nga subjektet më klishe dhe më të trajtuara prej artistëve të kohës. Në pikturë disponojmë ndër të tjera veprën me të njëjtin titull nga <em>Ramadan Karanxha</em>, kurse në skulpturë më përfaqësues është monumenti i <em>"Metalurgut"</em> nga <em>Kristaq Rama</em>. Në të gjitha veprat e këtij tipi, <em>metalurgu</em> trajtohet duke mbajtur në dorë veglën <em>(shufrën e hekurt)</em> me të cilën përzien metalet në furrë. Dashje pa dashje kjo vegël e paraqitur në art, aludon drejtpërdrejt me nocionin e skeptrit, simbolit të pushtetit që haset kaq shpesh përgjate historisë së arteve.<br /><br /><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5355435978083991778" style="DISPLAY: block; MARGIN: 0px auto 10px; WIDTH: 231px; CURSOR: hand; HEIGHT: 400px; TEXT-ALIGN: center" alt="" src="http://1.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/SlJUpdMLAOI/AAAAAAAAEKo/pBYvIvjAXmU/s400/PallasGiustiniani_The+Athena+Giustiniani,+a+Roman+copy+of+a+Greek+statue+of+Pallas+Athena.jpg" border="0" /> <em><span style="font-family:courier new;">Pallas Giustiniani "The Athena Giustiniani"- a Roman copy of a Greek Statue of Pallas Athena with her serpent, Erichthonius (marble, Vatican)<br /></span></em><br />Qysh në kohët e hershme <em>skeptri </em>-<em>që rrjedh nga fjala greke skiptro (σκήπτρο)</em>- është një nga simbolet më të qarta të pushtetit. Rrënjët e këtij simboli vijnë që prej lashtësisë së hershme, dhe jo rastësisht edhe në <em>Egjipt</em>, edhe në <em>Greqinë</em> antike, edhe në<em> Romë</em>, edhe në<em> perandorinë bizantine</em>, ky nocion lidhet me <em>traditat baritore</em>. Në të gjitha këto fe perënditë shihen si barinjtë që komandojnë/udhëheqin turmën e dhenve, por edhe qentë. <em>Skeptri</em> që shoqëron çdo shfaqje të tyre publike, rrjedhimisht vjen si pasardhës legjitim i <em>shkopit të çobanit (organ i pushtetit në mbarëvajtjen e rregullit, por edhe shprehje e dhunës, forcës dhe brutalitetit pushtetar)</em>.<em><br /></em><br /><div><div><div><div><div><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5355435249553373282" style="DISPLAY: block; MARGIN: 0px auto 10px; WIDTH: 221px; CURSOR: hand; HEIGHT: 400px; TEXT-ALIGN: center" alt="" src="http://4.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/SlJT_DM7-GI/AAAAAAAAEKQ/LMx8YgmIzZU/s400/st+peter%2B93+x+53+cm%5B1%5D.+Encaustic.jpg" border="0" /><em><span style="font-family:courier new;">Saint Peter (encaustic, 93 x 53 cm, early 7th century AD , Sinai)<br /></span></em><br />Në mjaft raste limitet ndërmjet <em>shkopit të çobanit</em> dhe<em> skeptrit</em> janë kaq të shkrira mes tyre dhe kaq të sfumuara, sa është tërësisht e vështirë të mund t'i dallosh nga njëri-tjetri. Kështu p.sh. na duken po aq autoritarë edhe skeptri mistik i perëndisë egjiptiane <em>Osiris</em>, edhe skeptri vezullues i <em>Zeusit</em>, edhe shkopi baritor i<em> Jezu Krishtit</em>.<br /><br /><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5355435079085005394" style="DISPLAY: block; MARGIN: 0px auto 10px; WIDTH: 295px; CURSOR: hand; HEIGHT: 400px; TEXT-ALIGN: center" alt="" src="http://4.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/SlJT1IKHGlI/AAAAAAAAEKI/UDNHqWtPBmI/s400/michael_.jpg" border="0" /> <em><span style="font-family:courier new;">Anonymous "The Archangel Michael" (icon on wood, 14 AD)</span></em><br /><br />Duke iu kthyer veprës së <em>Edisonit</em> ajo që ka një interes të veçantë është këndvështrimi/perceptimi tejet personal, që e bën artin e tij unik dhe të papërsëritshëm. Tek <em>"Metalurgu"</em> i<em> Ramadan Karanxhës</em>, heroi kryesor që mban shufrën e hekurit në dorë, është pjesë e një të tëre, ku në sfond dallojmë furrnaltën si pikën më të ndriçuar të veprës, po ashtu dallojmë dy metalurgë të tjerë tek përleshen me <em>"llaven"</em> e kuqe. Pra vëmë re tre punëtorë-metalurgë përgjatë proçesit të punës. </div><br /><div><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5355439069469232898" style="DISPLAY: block; MARGIN: 0px auto 10px; WIDTH: 215px; CURSOR: hand; HEIGHT: 400px; TEXT-ALIGN: center" alt="" src="http://4.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/SlJXdZf2TwI/AAAAAAAAELE/zJGpSQT1o0w/s400/St.png" border="0" /> <em><span style="font-family:courier new;">Domenikos Theotokopoulos (El Greco) "St. Joseph and the Christ Child" (oil on canvas, 109 x 56 cm, 1597-99, Toledo)</span></em><br /><br />Tek vepra e <em>Gjergos </em>nuk ka asgjë të tillë. Piktura e tij nuk tregon motive nga puna, as furrën e shkrirjes së metaleve, as <em>Njeriu i Ri i Partisë</em> nuk duket kurkund, as krenaria për racën apo për kombin, as lumturia socialiste, as besnikëria politike nuk bëhet e qartë.<em> Edisoni</em> fokuson njeriun/individin, e vë atë në mikroskopin artistik. <em>Metalurgu</em> i tij nuk ka pompozitetin dhe shtirjen e heroit të <em>Karanxhës</em>, as devotshmërinë politike dhe shabllonizmin stilistik që hasim tek <em>Kristaq Rama</em>.<br /><br /><div><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5355434635158176546" style="DISPLAY: block; MARGIN: 0px auto 10px; WIDTH: 236px; CURSOR: hand; HEIGHT: 400px; TEXT-ALIGN: center" alt="" src="http://3.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/SlJTbSZtQyI/AAAAAAAAEKA/d-hcHA9M0bg/s400/ElGreco_Spoliation_1577-79.jpg" border="0" /><em><span style="font-family:courier new;">Domenikos Theotokopoulos (El Greco) "Disrobing of Christ (Espolio)" (oil on canvas, 285 x 173 cm, 1597-99, Toledo)</span></em><br /><br />Vështrimi është i thellë, i ngrohtë, i shqetësuar. Ke ndjesinë se figura e tij njerëzore, humbet gravitetin, bëhet më e ajërt. Shufra e hekurt ulëret përmes një bluje tronditëse, që s'të kujton asgjë me rrënjë tokësore, duke u bërë e lehtë si pupël. Vegla e rëndomtë shndërrohet në një <em>skeptër magjik</em>, dhe njeriu në <em>zot</em>. E kuqja e plotë e cohës së veshjes se di pse më kujton sa herë që e shoh të kuqen e<em> Krishtit </em>të <em>El Greco-s </em>tek <em>"Disrobing of Christ (Espolio)"</em>. </div><div><br /></div><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5355434153117742258" style="DISPLAY: block; MARGIN: 0px auto 10px; WIDTH: 302px; CURSOR: hand; HEIGHT: 400px; TEXT-ALIGN: center" alt="" src="http://4.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/SlJS_OqT9LI/AAAAAAAAEJw/Y3LM65wEtvw/s400/Rembrandt_Self_Portrait_1658%2B.jpg" border="0" /><span style="font-family:courier new;"><em>Rembrandt Harmenszoon van Rijn "Self Portrait" (oil on canvas, 133.7 cm x 103.8 cm, 1658)</em></span><br /><br />Vezullimet abstrakte të sfondit, tonacionet e ftohta jeshile/ blu që i lënë vendin butësisht toneve të ngrohta, si edhe kafshimet/lëpirjet e trupit prej dritës, të qartësojnë mendimin se pikërisht në atë moment po bëhesh dëshmitar i një të vërtete të madhe; pikërisht atëherë ndoshta për herë të parë <em>(dhe të vetme)</em> në periudhën e regjimit nacional-komunist, njeriu shqiptar është krejt i lakuriqtë, pa mburojat propagandistike/dogmatike dhe tërësisht i zhveshur prej kanoneve ideologjike.<br /><br /><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5355433904972695618" style="DISPLAY: block; MARGIN: 0px auto 10px; WIDTH: 247px; CURSOR: hand; HEIGHT: 400px; TEXT-ALIGN: center" alt="" src="http://3.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/SlJSwyP7CEI/AAAAAAAAEJo/95Ga9gSZX4I/s400/Napoleon_on_his_Imperial_throne_Jean-Auguste-Dominique%2BIngres%2B(French,%2B1780.jpg" border="0" /><em><span style="font-family:courier new;">Jean-Auguste-Dominique Ingres "Napoleon on his Imperial Throne"(oil on canvas, 259 x 162 cm, 1806)<br /></span></em><br />Kemi përpara një <em>"perëndi" </em>të lodhur, të shfronësuar, të kredhur në mendime, që më tepër i përafron <em>autoportretit me skeptër</em> <em>(të vitit 1658) </em>të<em> Rembrandt-it</em>, se sa me <em>Napoleon-in</em> e<em> Ingres</em>. Heroi i <em>Gjergos</em> ka njohje të limiteve të tija njerëzore, mbart me vete fatalitetin e ekzistencës, dhe jo mendjemadhësinë e atyre që sytë ua err pushteti. <em>"Perëndia"</em> e tij është tokësore, e prekshme, e plagosur, por jo e vrarë. <em>"Metalurgu"</em> i<em> E. Gjergos</em> është një analizë në thellësi të piramidës së vlerave të sistemit politik dhe të shoqërisë njerëzore në të cilën rrojti. Eshtë aktinografia më e vlertë e shkallës së shenjtërisë së atij sistemi politik. </div><div><br /><div><div><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5355433735533856066" style="DISPLAY: block; MARGIN: 0px auto 10px; WIDTH: 282px; CURSOR: hand; HEIGHT: 400px; TEXT-ALIGN: center" alt="" src="http://3.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/SlJSm7CjhUI/AAAAAAAAEJg/yDzjnrUaFcg/s400/metalurgu_k.jpg" border="0" /><em><span style="font-family:courier new;">Kristaq Rama "Metalurgu" (bronze)</span></em> </div><div></div><div></div></div></div></div></div></div></div>Toni Milaqihttp://www.blogger.com/profile/03697951821068814845noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-7148505481502851848.post-15051959726120166022009-06-29T19:06:00.029+03:002021-05-15T09:26:56.291+03:00Lloqe Kavaje<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<a href="http://4.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/SkkcMexX0tI/AAAAAAAAEEs/rFmp3kU7CDE/s1600-h/enver_hoxha_1974_picture.jpg"><img alt="" border="0" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5352840632850698962" src="https://4.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/SkkcMexX0tI/AAAAAAAAEEs/rFmp3kU7CDE/s400/enver_hoxha_1974_picture.jpg" style="cursor: hand; display: block; height: 308px; margin: 0px auto 10px; text-align: center; width: 400px;" /></a> <i><span style="font-family: "courier new";">Guri Madhi "Moscow conference 1960" (265x210 cm, oil on canvas, 1974)</span></i><br />
<br />
<div>
Kohët e fundit më tërhoqi vëmendjen emisioni <i><a href="http://www.tvklan.al/emisioni.php?id=507">"Zonë e ndaluar"</a></i> i gazetarit <i>Andi Bushati </i>(1.6.2009) në <i>TV Klan</i>, në të cilin u shfaq dokumentari <i><a href="http://www.tvklan.al/emisioni.php?id=507">"Imazhet e Pambledhura të Moskës"</a></i>, dhe ku i ftuar ishte arkitekti & piktori <i>Maks Velo</i>. E veçanta e këtij emisioni ishte se u përpoq të hedhë dritë mbi historinë e një prej pikturave më emblematike të soc-realizmit shqiptar: <i>"Mbledhja e 81 Partive në Moskë, 1960" (Guri Madhi)</i>, duke na bërë dëshmitarë të asaj se si funksiononte kjo doktrinë ideologjike përmes gjuhës së saj vizuale në ambientin shqiptar.<br />
<br />
<b>Historia</b> </div>
<br />
<div>
* Vepra <i>"Mbledhja e 81 Partive në Moskë, 1960"</i> ishte një porosi e <i>Komitetit Qëndror të Partisë</i> në shtatorin e vitit <i>1973</i>,<i> </i>me rastin e tridhjetë vjetorit të çlirimit të <i>Shqipërisë</i> dhe njëkohësisht të përurimit të godinës së re të <i>Galerisë Kombëtare të Arteve,</i> në ambientet ku ndodhet aktualisht. </div>
<br />
<div>
* Vinte menjëherë mbas <i>Pleniumit të katërt</i>, i cili goditi rëndë çdo tendencë/prirje/ndikim <i>"modernist/borgjezo-revizionist"</i> në kulturë dhe arte.</div>
<br />
<div>
* Porosia e kësaj pikture ishte në vazhdën e një fushate të ndërmarë nga <i>organet e Partisë</i> për trajtimin/pasqyrimin e <i>"temave të mëdha"</i> përmes artit, ose e thënë ndryshe si shprehja më elokuente e rolit/funksionit propagandistik që duhet të luanin artet dhe artistët sipas mendësive të klasës në pushtet.</div>
<br />
<div>
* Figura e <i>Enver Hoxhës</i> mund të trajtohej në pikturë vetëm nga një numër tepër i vogël piktorësh, të cilët në të shkuarën kishin dhënë prova <i>"devotshmërie politike"</i> dhe<i> "aftësish artistike"</i> <i>(shih: skrupulozitet akademik ndaj dogmës së soc-realizmit). </i>Ndonëse në mjaft vepra të <i>Guri Madhit</i> vëmë re një formë më të çliruar materializimi teknik, përmes një penelate të gjerë dhe ekspresive, mund të thuhet se si artist i përmbushte në mënyrë rigoroze kriteret e mësipërme.</div>
<br />
<div>
* Vepra e përfunduar prej <i>G. Madhit</i> u paraqit në ekspozitën e nëntorit 1974. Komisioni mbikqyrës i kësaj ekspozite i përbërë prej anëtarësh të <i>Komitetit Qëndror</i> dhe <i>"artistësh"</i> e cilësoi si të pambaruar, me probleme të theksuara kryesisht në modulimin e figurës së <i>E. Hoxhës</i>, e cila ishte trajtuar përmes perceptimit disi ekspresiv/jo fotografik të <i>Madhit</i>.</div>
<br />
<div>
* I sugjerohet artistit ta rishikoj/ripikturoj veprën, gjë që nuk u pranua prej tij. Vendoset që figura e <i>Enver Hoxhës</i> të ripunohet prej piktorit <i>Zef Shoshi,</i> i cili konsiderohej si një nga përfaqësuesit më të rëndësishëm të soc-realizmit shqiptar, dhe nga të paktët artistë që mund të trajtonin figurën e <i>udhëheqësit</i>. Portreti i këtij të fundit disi fotografik/natyralist -<i>që ne shohim sot-</i> është produkt i retushimit të <i>Zef Shoshit,</i> duke dalluar qartë nga teknika e <i>G. Madhit</i>, dhe trajtimet e personazheve të tjerë të veprës.<br />
<br />
<span style="font-size: 0px;"></span><img alt="" border="0" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5352840413139495922" src="https://2.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/Skkb_sSI6_I/AAAAAAAAEEk/yMTHvplw2To/s400/Guri_Madhi.jpg" style="cursor: hand; display: block; height: 276px; margin: 0px auto 10px; text-align: center; width: 350px;" /> </div>
<div>
<i><span style="font-family: "courier new";">Guri Madhi "Moscow conference 1960" -after repainted (265x210 cm, oil on canvas, 1978)</span></i><br />
<br />
* 1978- Prishja me <i>Kinën</i>. I kërkohet <i>G. Madhit</i> të zhduket nga tablloja delegacioni kinez. Ndërhyrja kryhet. Figurat e kinezëve mbulohen me bojë.<br />
<br />
<div>
*1981- <i>Mehmet Shehu</i> vret veten. Në pikturën në fjalë ai ndodhet përbri figurës së <i>E. Hoxhës</i>. Kërkohet sërisht prej autorit të ndërhyjë në vepër për të asgjesuar prej saj figurën e <i>armikut M. Shehu</i>. <i>Guri Madhi</i> shprehet se një veprim i tillë do të shkatërronte anën e saj kompozicionale, dhe se piktura s'do te vlente më. Që nga ajo kohë vepra u hoq nga qarkullimi, për t'u futur në <i>fondin e zi të G.K.A.-së</i>.<br />
<br />
<b>Piktura</b></div>
<div>
<b></b><br />
"Mbledhja e 81 <i>Partive"</i> nuk solli ndonjë surprizë në artin shqiptar. Bëhet fjalë për një vepër skematike, demagogjike <i>(e cila himnizon stereotipin e "vitalitetit shqiptar", përkundrejt karikaturizimit të të "huajve barbarë")</i>, pompoze në shprehje, tepër e kursyer në ngjyrë <i>(në kundërshti me mjaft vepra të tjera të autorit)</i>, me një monotoni konceptive në modulimin e personazheve.<br />
<br />
<b>Konteksti</b></div>
<div>
<b></b><br />
Në fakt që të kuptojmë më mirë kushtet historike në të cilat u krijua piktura, duhet nënvizuar edhe koha e krijimit të saj. Nënkuptoj faktin se kjo vepër erdhi menjëherë pas <i>Pleniumit të katërt</i>, në vitin 1974, kohë në të cilën iu dha një goditje mjaft e rëndë prirjeve moderniste kryesisht në arte. Të shumta ishin gjyqet parodi, burgimet, internimet, pushkatimet, dënimet, arbitrariteti cinik i nomeklaturës komuniste ndaj intelektualëve dhe artistëve të kohës.</div>
<div>
Në këtë aspekt nuk mund të pretendohet për cilësi dhe vlera të mirëfillta prej artit zyrtar të asaj kohe.<br />
<br />
<b>Bijtë e mosdijes</b></div>
<b></b><div><br />
E solla këtu këtë histori për të bërë më të dukshme rolin unikal që mund të luajnë artet, apo veprat e artit në leximin e së shkuarës, në deshifrimin e saj. Akoma edhe në rastin e pikturave në fjalë, që nuk shquhen për pasuritë apo risitë e tyre artistike, mund të marrim një informacion bindës të mënyrës se si sendërtohej dhe se ç'rol luante arti në <i>Shqipërinë komuniste</i>. Duke folur mbi këtë subjek <i>Maks Velo</i> thotë: <i>"Këtu kemi të materializuar, të fokusuar, të koncetruar tërë çmendurinë shqiptare."</i> .<br />
<br />
Rrugëtimi në jetë i kësaj pikture të <i>G. Madhit </i>është shprehja më e qartë mbi mënyrën se si perceptohej e shtjellohej në <i>Shqipërinë</i> totalitare <i>historia (si shkencë),</i> dhe evenimentet e ndryshme historike në veçanti. Eshtë treguesi më perfekt i retushimeve/fallcifikimeve të pafundme historike me të cilat u brumosën breza e breza të tëra të rinj shqiptarë. Një shembull ideal jo i <i>çmendurisë shqiptare</i> siç thotë <i>M.</i> <i>Velo</i>, por i <i>obskurantizmit kriminal</i> që mbolli dhe mbarështoi ai sistem aq i egër diktatorial në shoqërinë shqiptare për pesëdhjetë vjetë me radhë.<br />
<br />
Forma e përqasjes/interpretimit historik <i>(në varësi të kohës) </i>të versionit zyrtar shqiptar mbi <i>mbledhjen e Moskës</i>, na bën të kuptojmë qartë vlerën dhe seriozitetin e konkluzioneve shkencore në trajtimin e etapave të ndryshme historike, duke u nisur nga<i> Pellazgët, Ilirët, Bizanti, Lufta e dytë Botërore</i>, apo konkludimet mbi<i> Epirin, artin kristian/bizantin </i>dhe<i> pasbizantin </i>në trojet e <i>Shqipërisë</i> së sotme, për të cilat kaq herë është folur edhe në këtë blog.<br />
<br />
Duke ditur historinë e pikturës <i>"Mbledhja e 81 Partive në Moskë, 1960"</i> të <i>Guri Madhit</i>, jemi në gjendje të kuptojmë rolin prioritar dhe funksionin utilitar të artit të <i>realizmit socialist</i> në mbarëvajtjen e ekuilibreve sociale brenda burgut të pamëshirshëm nacional/komunist shqiptar. </div>
<div>
<br /></div>
<span style="font-size: 0px;"></span><img alt="" border="0" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5352840222476854258" src="https://1.bp.blogspot.com/_PWJ4QBb0LfY/Skkb0mAn4_I/AAAAAAAAEEc/e5iM6ZCpiCQ/s400/zef+shoshi+enver_hoxha_1960_1985.jpg" style="cursor: hand; display: block; height: 183px; margin: 0px auto 10px; text-align: center; width: 400px;" /><i><span style="font-family: "courier new";">Zef Shoshi "Moscow conference 1960" (oil on canvas, 1980)</span></i><br />
<br />
<span style="font-size: 85%;"><i>p.s. Dua të shtoj se të njëjtën temë e trajtoi më vonë edhe Zef Shoshi, në një aludim tepër formalist/të vakët artistik, më të sigurtë politikisht, duke fshirë nga skena historike prezencën kineze, dhe duke lartësuar edhe më kompozicionalisht figurën pompoze të E. Hoxhës.</i></span> <br />
<div>
<i><span style="font-size: 85%;"></span></i></div>
</div>
</div>
Toni Milaqihttp://www.blogger.com/profile/03697951821068814845noreply@blogger.com