ARTI NE KOHERAT E KOLERES: Renia

Toni Milaqi "Falling I" (acrylic on canvas and mixed technique, 120x90 cm, 2004)

Procesi i Renies gjithnje me ka ngacmuar. Renia si akt, por edhe si koncept. Ngjizja me token, terheqja e gravitetit ndaj dikujt apo dickaje, eshte ne vetvete edhe nje fenomen sa i natyrshem fizik, po aq mistik dhe spektakolar njeheresh.

Renia e nje guri mund te shkaktohet nga faktore fizik si psh: rreshkitje shkembinjsh, termetet, ndersyrje e nje meteoriti ne atmosferen e tokes, etj...
Per mua me i rendesishem eshte te studiuarit e konceptit njerezor mbi kete fenomen, ku pervec shkaqeve natyrore te trajtimit te ceshtjes, historia vishet edhe me atributet e saj mistike, spirituale, e metafizike. Keshtu psh ndaj pyetjes se kush e hodhi gurin, pergjigja mund te merrte ngjyrime te tipit: zoti, djalli, qyteterime jashte-tokesore, ufo, shpirti i shenjte me gjithe shenjtoret dhe profetet bashke.

Ketu mbarojne ligjet e arsyes dhe llogjikes. Analiza zhytet ne hapesirat e se padukshmes, duke u fundosur thelle ne realitetin tone te brendshem, te shpirtit dhe te trurit. Diku ketu gjenden kufijte e racionales me iracionalen. Dy bote sa te huaja per njera-tjetren, po aq natyrshem ne bashkekzistence brenda universit tone njerezor.

Te veshtruarit e botes nga ky prizem -pikerisht ne piketakimin midis ketyre dy boteve- jane per mua kordinatat gjeografike qe me frymezojne dhe me ngacmojne artistikisht.

Ne mendimet por edhe ne veprat e mia, ky nocion eshte i lidhur ngushte me Drejtpeshimin apo Ekuilibrin. Pikerisht aty kur hapat e dikujt -qofte ato reale apo edhe ata metaforik- ngaterrohen, pikerisht aty lind edhe Renia. Atehere kur ekuilibri i brendshem humbet, jo pak here vjen degradimi i qenies (trupor apo shpirteror).

Renia permban ne vetvete aksidentalen, te paprituren, befasine, arbitraritetin e ekzistences, braktisjen e drejtpeshimit, ikjen nga kanoni, dorezimin, doreheqjen, dhunen e momentit, dobesite e qenies, clirimin nga diktatura e ekuilibrit ...

Me trishton kur verej sa te pambrojtur jemi, sa te thyeshem. Mjafton nje hap i hedhur keq, nje moment dobesie, nje molle e kafshuar ne menyre naive, per te te rrezuar prej qiejve roz te parajses ne hendeket e sketerrte dhe gjithe balte te realitetit vrastar ne te cilin gjallojme ...