29 November 2008

Mbi Pavaresine

"Pa(varesia)" - National Gallery of Arts (Tirana, Albania), 2007

Fund nentori. Mberriten serish festat kombetare shqiptare. Festa e pavaresise. Si sot nje vit me pare mora pjese ne ekspoziten "Pa(varesia)" ne Galerine Kombetare te Arteve (Tirane) e kuruar nga Elsa Martini. U paraqita ne kete ekspozite me dy pune "Blue Execution" dhe "Authority Touch". Disa mendime mbi kendveshtrimin dhe trajtimin e atehershem te ketij subjekti, si edhe disa fotografi nga aktiviteti po i sjell ketu.

"Pa(varesia)" - National Gallery of Arts (Tirana, Albania), 2007

***

Nje teme kersheritese kjo e pavaresise. Por cdo te thote te jesh sot i pavarur? Qe t’i pergjigjemi kesaj pyetje, duhet ne radhe te pare te kuptojme varesite tona, qofte personale, qofte kolektive.

Personalisht nuk besoj se Shqiperia sot eshte e pavarur. Nuk besoj ne pavaresine e Shqiperise, te Kosoves, te Greqise, te Italise, apo te kujdo shteti sado i madh a i vogel eshte ai. Rrojme ne nje bote gjithe kufij etnik, fetar, ekonomik, ideologjik, moral, politik, dhe eshte mjaft e veshtire te thyejme zinxhiret e padukshem qe na perqarken. Tingellon qesharake te thuhet se mund te ndihesh i lire permes erresires paralitike dhe kangjellave totalitare te nje burgu...

Enderroj nje bote pa kufij shteterore. Pa luftera. Pa te humbur e fitimtare. Nje bote pa ushtarake, ushtri e arme. Ne nje kohe kur nacionalizmat (dhe sigurisht edhe ai shqiptar) mbreterojne, eshte teper e veshtire te flasesh per nje realitet global pa bariera ndarese, pa varesi etnike, ekonomike, politiko-shoqerore...

  "Pa(varesia)" - National Gallery of Arts (Tirana, Albania), 2007

***

Per sa i perket trajtimit artistik te kesaj teme, nuk eshte e lehte te operosh mbi nje subjekt kaq te abuzuar nga njerezit dhe koha. Nje teme qe "i ka dale boja" prej vitesh, por qe ne vetvete mbart elemente sa social, po aq edhe filozofik, apo edhe ngjyrime te pashmangshme moral-politike. Te hulumtosh mbi nocione - qe jane bere e thene kaq here ne artet shqiptare- si ai i pavaresise, nuk eshte nje ritual fundviti; eshte nje nevoje te thuash me menyren tende perrallen e njohur dhe te perpiqesh nese je i zoti, te ngjallesh tek shikuesi ndjesine se po degjon dicka teresisht te re. Pikerisht ne caste te tilla duhen rikonceptuar pergjigjet tona, mbi ate se cfare do te thote sot te jesh i pavarur, dhe nga kush… 

Petrit Ceno "Ismail Qemali, 28 Nëntor 1912 " (oil on canvas, 152.5x150 cm, 1973)

Ajo qe has sot ne lidhje me pavaresine si koncept, jo vetem ne bisedat e pafundme te politikaneve, por edhe ne mediat, bllogjet dhe forumet shqiptare, eshte lulezimi gati - gati total i nacionalizmit shqiptar.
Por a eshte Shqiperia sot e pavarur? A mund te jete Kosova? A eshte Evropa sot e pavarur?

C’eshte pa-varesia sot ? Ne nje bote kur vishemi te gjithe me Levi’s Jeans, kur mbushim makinat me benxine Shell, kur hame ne McDonald’s apo Pizza Hut, kur degjojme te njejten muzike e shohim te njejtet filma te imponuar nga tregjet globale, e Star System, dhe te gjitha keto kudo ku gjendemi; cdo te thote te jesh pa varesi (ekonomiko-politike), sovran dhe i lire?
A mund te ndihesh sot i pavarur, ne nje kohe kur lufterat imperialiste te kamufluara si luftera “ne emer te te drejtave te njeriut” jane kthyer ne rutine? Kur individi eshte me i pambrojtur se kurre ndaj perbindeshave shteterore ?

Pikerisht kjo lloj pavaresie, e cila i meshon me teper trajtimit te problemit ne sensin social, do te me interesonte mua si njeri. Te hulumtuarit e pavaresise individuale dhe deri ne c’pike ky nocion eshte utopik apo jo.


***


Ne aspektin estetik, gjuha e perdorur duhet sigurisht te jete e mbrujtur me elemente po kaq te huaj nga c’ka servir hegjemonia globale e sistemit te sotem te vlerave...

"Pa(varesia)" - National Gallery of Arts (Tirana, Albania), 2007

Babai, Historia dhe Vepra e Artit

Toni Milaqi "Portrait of Aristidh Milaqi" (acrylic on paper, 100x80 cm, 1994)

C'lidhje kane fjalet ne vijim me portretin e mesiperm? -Asnje lloj lidhjeje! Thjesht me pelqen portreti dhe ndjej pertese te shkruaj dicka ne relacion me te...

...Roli i njohjes se historise se artit eshte i pakundershtueshem ne perftimin dhe te lexuarit pa boshlleqe te nje vepre artistike. Nje njeri qe nuk ka njohjen e te shkuares, nuk mund te perballoje peshen e se tashmes dhe kurthet e se ardhmes.
Jo cdo dije eshte e vlefshme per te kuptuar dhe lexuar nje veper arti, por asnje veper arti nuk mund te lexohet nga nje njeri pa njohuri relative mbi subjektin ne fjale.
Nen kete prizem vepra e artit ngjan me nje det (i madh, ose i vogel, e kushtezuar kjo nga aftesite e krijuesit), i cili ushqehet nga rreke, perrenj, e lumenj te pafund referencash, informacioni, njohurish, apo gjithfare faktoresh te ndryshem artistik-social-historik. Ne saje te ketij informacioni, kuptojme vepren dhe zbulojme vlerat e saj ne kontekst historik...

23 November 2008

Penetrimi

Toni Milaqi "The Colourful Penetration" (acrylic on canvas, 120x90 cm, 2002)

Me pelqen te shkel mbi tema tabu. Me pelqen te eksploroj artistikisht subjekte te cilat piktore te tjere nuk guxojne t'u afrohen. Me pelqen te analizoj pergjate rrjedhave te viteve marredhenien femer-mashkull ne menyre sa me sferike, me te gjere, nga pika te ndryshme veshtrimi. "Penetrimi" eshte nje teme mjaft terheqese dhe frymezuese...

Toni Milaqi "Penetration" (acrylic on canvas, 120x90 cm, 2007)

Mbi Ate qe S'munden te Marrin me Vete Korbat

Toni Milaqi "Wheat Field with Birds" (acrylic on paper, 85x65 cm, 2005)

Vincent van Gogh eshte nje nga figurat me komplekse te historise se artit boteror. Nje nga ata njerez qe i dha kuptim te ri nocionit te te qenurit artist. Nje personalitet qe me vepren, karakterin dhe vitalitetin e shpirtit te tij u kthye ne nje simbol te ekzistences se artistit pamvaresisht nga kushtet historike, morale, sociale, e artistike qe mbizoterojne ne kohen kur ai jeton.

Nje artist pishtar, gjenial e vigan, qe iu kundervu shemtise se botes, komercialitetit e hipokrizise njerezore, duke na hapur shtigje te pafund drejt vlerave te shpirtit, madheshtise se qenies, risive artistike, hulumtimit te njeriut, shoqerive njerezore, apo te natyres.

Ne kundershti me jeten tmerresisht te veshtire -per shkak te meskinitetit te mekanizmave sociale, artistike, e njerezore te kohes kur rrojti- , ne kundershti me vuajtjet, dhimbjet, skajshmerine ekzistenciale te qenies, vepra e Van Gogh-ut ruan nje freski te papare emocioni, kthehet ne nje oaz te pakrahasueshem koloristik, me nje brishtesi habitese kendveshtrimi mbi boten akoma edhe kur pershkruan ndjenjat me te cartura dhe kanibalizmin me te paskrupullt njerezor...

***

Adhurim i pamase per kokefortin me naiv te historise se arteve figurative, per te cmendurin me te mencur se urtesia e shekujve, per nje nga protoporet me te medhenj te historise moderne te piktures, per hollandezin qe ndricoi per jete e mot qiejt tane me vezullimin verbues milionash lule dielli ...

Vincent van Gogh "Wheat Field with Crows" (oil on canvas, 102x51 cm, 1890)

19 November 2008

Gazmend Leka -Mistiku

Gazmend Leka "Babylonian Watch" (painting on wood, 2003)

Gjithnje me ka terhequr pa mase arti i Gazmend Lekes. Gjithnje me kane ngacmuar truket e tij artistike. Atmosfera ne te cilen pluskojne heronjte e tij. Misticismi, si edhe fluturimet imagjinare ne te cilat na shtegetojne veprat e tij.
Me universin artistik te Gazmend Lekes u njoha qysh ne femijeri, si krijuesi i filmit aq te dashur per mua "Dy Gosti" (prodhim i Kinostudios "Shqiperia e Re", 1982), e me pas ne rolin e piktorit-ilustrues tek libri i Mitrush Kutelit me titull "Tregime të moçme shqiptare" (1987).
Arsyeja qe me pelqenin atehere skicat apo personazhet e tij te animuar gjendej pikerisht ne faktin se ato, dashje pa dashje, ushqenin fantazine time feminore me ndjesi, emocione e imazhe, prej te cilave e kisha te pamundur te shkeputesha lehtesisht.
Me pikturen e Lekes u njoha diku aty nga fundi i viteve '80, dhe jam perpjekur te jem ne kontakt me te edhe pergjate ketyre viteve. Ajo qe bie ne sy menjehere sa ndesh artin e tij eshte realiteti teresisht personal qe gjallon ne siperfaqet e sheshta me te cilat operon. Mistikja, spiritualja, fantastikja, elementet e ndryshem mitologjik dhe historik, te filtruar keta prej subjektivitetit mendor dhe emocional te krijuesit te tyre.
Shpesh here kam ndjesine se Gazmendi eshte nje percues dhe vazhdues dinjitoz i kerkimeve artistike, por edhe spirituale te mjeshtrave ballkanas te periudhes bizantine dhe pasbizantine. Po ashtu ndjej se arti i tij ka thithur nocione estetike dhe filozofike nga kjo periudhe kaq e pasur per sa i perket vlerave ne trajte, apo edhe atyre konceptive. Fakti qe mjaft pune te tij jane punuar ne dru; evidenca e nje realiteti dy-dimensional, me mungese (apo injorim) te ligjeve te perspektives; nje sere hulumtimesh me problematike spirituale (fetare); drita qe pershkon pikturat (e cila te kujton shume here driten qe leshon flakeza e qiririt), e mefshte, e ngrohte, dredharake dhe e brishte; si edhe mungesa e gravitetit te elementeve pjese perberese/te heronjve ne veprat e tij, jane ureza qe e lidhin kete krijues modern me pikturen kishtare dhe kryesisht me ikonografine bizantine te rajonin ballkanik. Vizatimi dinamik, ekzistenca e nje lloj simetrie anarkiste, elementet gjeometrike, simbolika e kudogjendeshme, te thjeshtezuarit e botes ne menyre esenciale, pasuria stilistike, teknika teper e rafinuar, si edhe mjeshtria e pashoqe e penelates, e vendosin Gazmend Leken ne nje nga artistet me te rendesishem te brezit te vet ne Shqiperi, por edhe me gjere, dhe ne te njejten kohe e shnderrojne ne nje nga udherrefyesit e rruges qe duhet te ndjeke arti shqiptar sot -ne vitet dhe koherat e koleres...


Filmi i animuar "Dy Gosti" Piktor-Regjizor Gazmend Leka

Gazmend Leka "Ditari i Alkimistit" (painting on wood, 2003)

Gazmend Leka "Comete" (painting on wood, 2003)

Gazmend Leka "Dimensioni i Fundem" (painting on wood, 50x70 cm, 2005)

14 November 2008

Permasa te Vogla

Toni Milaqi "Red Passion" (acrylic on canvas and mixed technique, 30x24 cm, 2008)

Kohet e fundit po merrem me nje cikel pikturash te permasave te vogla (telajo, 30 x 24 cm), gje qe ka ndryshuar disi procesin e punes dhe te perceptimit te vete objektit te krijuar artistik. Jam nga ata piktore qe adhuroj permasat monumentale per t'u shprehur nepermjet artit. Me frymezojne dhe me bejne te ndihem mire permes aktit te krijimit. Gjithnje shihja me cudi dhe habi artistet qe operonin ne kuadrate te permasave te vogla .

Angazhimi, si edhe obligimet e mia mbi pjesemarrjen ne ekspoziten e ardhshme , me detyruan ne nje fare forme te konkludoj permes ketyre limiteve te kufizuara, dhe te perpiqem te them mendimin tim brenda tyre. Ajo qe ve re tashme kur disa pune kane marre jete, eshte pikerisht fakti se nepermjet ketij procesi -nepermjet te punuarit ne telajo te permasave te vogla- ajo c'ka je i detyruar te besh eshte te rrokesh esencialen. Te heqesh ujerat e teperta, dhe te ngjizesh ne kanavace vec nevojen qe te shtyu te krijosh vepren ne fjale. T'u shmangesh rrugeve paralele, dhe sorrollatjeve dekorative, qe mund te shoqeronin te njejtet heronj, ne nje kuader te permasave te medha. Te perpiqesh te sintetizosh nevojat , deshirat, mendimet, dhe ndjesite e tua, per sa kohe shprehesh ne keto rrethana...

Per sa i perket tematikes, hulumtimi i erotikes vazhdon te jete tema ime e preferuar...

Toni Milaqi "The Fucking Days" (acrylic on canvas, 30x24 cm, 2008)

04 November 2008

Fluturim

Toni Milaqi "I Love U -I-" (acrylic on paper and mixed technique, 30x24 cm, 2008)

Ka raste kur dua te shkeputem prej realitetit kaq te zhurmshem, prej smogut dhe trafikut mbytes. Ka raste kur ashtu i etur per pak qetesi, kacavirrem ne pjesen me kulmore te Likavitos (koder ne zemer te Athines) dhe qetohem. Keqyr boten perfund kembeve dhe mizerine kaotike te qytetit. Cuditerisht ne caste te tilla ndjej te thyen zinxhiret e padukshem qe me lidhin me perbindeshin arkitekturor e social ne te cilin gjalloj; provoj -permes kesaj pervjedhje- shijen e lirise dhe arrij te kuptoj deri ne nje fare mase zogjte. Ne momentet kur qiejt me mbushin syte dhe zoterat duket se jane disi me afer, fluturoj. Zhvesh ashtu pa kuptuar ankthet, preokupimet apo frikerat e mia ekzistenciale, shkund me force krahet dhe turrem si i marre qiejve te pamate e te pafund duke thithur cdo bulez te asaj euforie unike...

... Ne djall te gjitha; jam ende gjalle ...

Toni Milaqi "I Love U -II-" (acrylic on canvas, 30x24 cm, 2008)