Hyrje
Ajo c'ka ndodh sot ne artin shqiptar, apo me mire: ajo c'ka trumpetohet sot ne mediat e shkruara dhe elektronike mbi te ashtequajturen "Skena e re e artit shqiptar", si edhe e tere atmosfera mbizoteruese ne institucionet qendrore e vendim-marrese mbi politikat dhe jeten kulturore te vendit, vetem me dy fjale mund te pershkruhet: "Te rrosh Absurdin".
Absurdi
Kush me mire se Alber Kamy (Albert Camus) -tek libri "Miti i Sizifit"- ka pershkruar Absurdin?! Per te me ndihmuar te kuptoj pikerisht kete fenomen, do te kerkoj ndihmen e tij:
"Te jetosh do te thote te besh te jetoje absurdi. Ta besh te jetoje, do te thote, para se gjithash, ta veshtrosh. Ne kundershtim me Euridisin, absurdi vdes vetem kur braktiset. Nje nga nga te vetmet qendrime filozofike koherente eshte revolta. Ajo eshte nje ballafaqim i perjetshem i njeriut me erresiren e vet. Ajo eshte nje perpjekje per nje trasparence te pamundur. Ajo e ve boten ne diskutim ne cdo sekonde qe kalon." [1]
Pra revolta e njeriut qe perjeton Absurdin sipas Kamy-se eshte nje ballafaqim i perjetshem i njeriut me erresiren qe i perqarket. Dhe per te na dhene kordinatat gjeografike te ketij nocioni Kamy vazhdon:
"Absurdi nuk eshte brenda njeriut, as tek bota, por ne ekzistencen e tyre te perbashket." [2]
Ne kete pike ngushellohem disi duke menduar qe ndjesia te cilen provoj gjithnje e me shpesh se rroj Absurdin, s'eshte vetem nje ndjenje personale, por nje atribut njerezor dhe ekzistencial i cili na shoqeron qe ne gjeneze.
Plehu
Duke qene gjithnje ne korent te ngjarjeve, proceseve dhe fenomeneve te cilat mbizoterojne ne hapesirat pamore shqiptare, konkluzioni qe perftoj eshte ai i perngjasise me nje pirg gjigand plehu. I qelbur, me erera kundermuese, i pa trajte, i brejtur, i fundosur e i pushtuar nga gjithfare krimbash, mizash, insektesh te percudnuara, larvash e mikrobesh te pafundme. Nje hapesire e degraduar, e dekompozuar, e kalbur deri ne palce.
Kjo nuk do te thote se nuk ekzistojne artiste dhe individe te cilet i kundervihen, luftojne dhe sfidojne kete realitet. Por zerat e tyre jane kaq te mefshte dhe te pafuqishem nen gumezhitjet cjerrese e metalike te mizave dhe eres mbytese te plehut.
Eshte pikerisht ky pleh, qe pushtoi tere vitet e mepastajme nga renia e diktatures komuniste (me perjashtime te pakta), ky sharlatanizem dhe amatorizem vizual, kjo katrahure dhe ky mjerim pamor. E pame ate te ngrihet ne piedestal dhe te imponohet nga kuratoret e famshem dhe klanet e ndryshme, te cilat kryen ritualin jetesor kohe pas kohesh ne Galerine Kombetare te Arteve. Pame diletante me kamera ne duart e dridhura, te prezantohen si shpetimtare. Pame fotografe te vobekte te prezantohen si Mesies. Pame te njejtat figura te lodhura prej viteve te retushohen dhe te prezantohen si te sapolindura. Pame njerez medioker te pagezohen artiste dhe sharlatane "me krahe te ngrohta" te pagezohen kuratore.
Shume ere vjen ky pirg....
Mediat
Pastaj fjalen e moren televizionet shqiptare, gazetat, forumet dhe bllogjet internetiste. Kaluan para nesh reportazhe, artikuj dhe "analiza" mbi artet vizuale nga gazetare-rrogetare te cilet s'kane idene mbi argumentin ne fjale. Artikuj te vjedhur, apo te rendomte; hyjnizime mediokrish, apo fjale boshe; te tjere me "urdher nga lart", apo per te mbushur gazetat.
Njeri gozhdes, tjetri patkoit
Njohem ne mediat elektronike dhe te shkruara Saimir Stratin (nje mjeshter te mire, por asgje me teper se kaq, qe gjeti menyren per t'u bere i famshem per 15 minuta) te prezantohet si nje artist brilant, si nje nga majat me te medha te artit boteror. Pame te behen emisione te panumerta, te shkruhen artikuj e analiza te tera. Ne te njejten kohe kur per Edison Gjergon nuk eshte bere qofte edhe nje analize e vetme, nje reportazh. Dhe te gjitha keto perse?! -Sepse askush me perpara nuk ka ngulur me shume gozhde!
O tempora! O mores!
Nuk u tha dikush ketyre gazetaruceve valle, se arti nuk ka te beje me numrin sa me te madh te gozhdeve qe gozhdon diku?! Arti ka te beje me menyren se si do te vendosesh qofte edhe nje gozhde te vetme ne hapesiren qe i perqarket dhe c’te reja mund te sjelle ky veprim i yti ne kontekst me te gjere. Nuk u tha njeri valle te mos rremojne plehun; por te perpiqen te hapin dritaret -gjithe drite jetedhenese- e vlerave te mirefillta, te cilat po i ha mola, myku dhe lageshtia ne GKA-ne dhe mjaft galeri, apo institucione te tjera te rretheve, por edhe ne ateliete dhe studiot underground te artisteve .
Pushteti i Boleve
Mjafton te provokosh. Mjafton te dalesh ne rruge me dy bole gjak-perlyera ne duar dhe te therrasesh si i marre. Provokimi hap dyer dhe te ben automatikisht artist. Dicka e perafert ndodhi me Flaka Halitin - nje yll i ri i artit kosovaro-shqiptar. Te gjitha gazetat shqiptare u sulen si te marra. Gjak dhe sperme - dyshja perfekte.
Lexoj ne intervisten e saj tek Deutsche Welle me titull : "Atëherë qenkam feministe!" - Portret i artistes Flaka Haliti " :
"Edhe pse punimet e saj që prej tre vjetësh po ekspozohen në vende të
ndryshme të Evropës, ajo vazhdon ta quajë veten amatore. Një specializim në artin bashkëkohor do ta fillojë këtë vit në shkollën e artit Shtedl (Städl) në Frankfurt mbi Majn. Ndoshta kur të përfundojë spezializimin e ri ajo do të ketë guximin (apo "bolet", siç do të thoshin artistët meshkuj të Prishtinës) që më në fund ta pranojë që është profesioniste."
Vras mendjen dhe perpiqem te gjej ate qe e ndan Flaken dhe fqinjin tim kasap (ne dyqanin e te cilit blej mishin), por nuk e gjej asgjekundi diferencimin e tyre artistik. Nese Flaka Halitin do ta quanim artiste, perse valle te mos benim dicka te tille me cdo kasap qe zoteron dy bole te pergjakura kafshesh?! Vete Haliti pranon se eshte e paformuar artistikisht. Vete ajo pranon shkallen e njohjes dhe amatorizmin e saj. Vete ajo kupton nivelin e ulet te saj -te dijes dhe te shprehjes.
Pikerisht kjo kategori njerezish (nuk mund te perdor fjalen artist kurrsesi) mbush programet e mediave, artikujt e gazetave e te revistave dhe prezantohen si krijues e artiste sot. C'eshte me e keqja, me perkrahjen e klaneve te ndryshme pushtetare dhe komerciale kthehen ne perfaqesues dhe kultivues te mediokritetit, te antivlerave , te asaj c'ka disa quajne "Skena e re e artit shqiptar", duke u shnderruar keshtu ne okupues te hapesirave pamore dhe duke u zene rrugen atyre pak vlerave te mirefillta qe ekzistojne ne artet vizuale shqiptare ...
Epilog
"Nuk ka si shtëpia"- Pranon me gojen plot tek"Onufri 2006" kuratori, dirigjenti, udheheqesi artistik, nendrejtori, drejtori, menaxheri, historiani i artit, prijesi, pushtetari, revolucionari, artisti, komandanti, komisari -Rubens Shima.
Shenime:
[1] Alber Kamy ,"Miti i Sizifit", Shtepia Botuese "Fan Noli", Perktheu Petrit Sinani, (Faqja 46).
[2] Alber Kamy ,"Miti i Sizifit", Shtepia Botuese "Fan Noli", Perktheu Petrit Sinani, (Faqja 29).
-1.gif)
