Pavioni Shqiptar në Bienalen e Venecias 2005- Sislej Xhafa, Komisioner Andi Tepelena (Burimi i fotos: www.artnet.com)* Vizitova kohët e fundit Bienalen e Venecias. Çdo dy vjet bëhet më e përbindshme. Nuk ka asgjë për të parë, është e padurueshme dhe idiote...
* Muzetë e artit janë një zbulim i shekullit të 19-të. Ishin një mjet arsimimi, por edhe argëtimi. Kur sot shohim nëntë milionë vizitorë në Luvër (Louvre) -më vjen keq që e pohoj- por roli i arsimimit ka humbur.
E vetmja gjë që ekziston tanimë është menaxhmenti kulturor. Shihni p.sh. si qeveria franceze nuk nguroi të japë vepra të muzeut tonë më të famshëm në Abu Dhabi, a thua se Luvri është firmë komerciale, Bvlgari apo Prada. Të njëjtën ndjesi provova kur pashë që Citroen-i pagëzoi një model të tij me emrin Picasso. Veprat nuk janë mallra, por krijime njerëzore me vlerë historike.
* Tregu i sotëm i artit mbështetet në fitimprurjen e llojit më të paskrupullt. Në kohën tonë një vepër arti duhet të sjellë brenda gjashtë muajve 25% - 40% më tepër të ardhura nga vlera me të cilën u ble. Sistemi bankar që u shpërbë pak kohë më parë, udhëhiqej po kështu nga të njëjtat parime funksionale. Kjo gjë duhet të na bëjë të kuptojmë diçka. Koleksionistët nuk përzgjedhin në bazë të shijes apo njohjes së tyre, por me logjikën e një investimi afatgjatë. Imagjinoni pra çfarë lloj arti prodhohet në kohë të tilla.
* Koha jonë, për të cilën ju fola më sipër, ka nxjerrë artistë të mëdhenj, por shpesh nuk ekziston mekanizmi i cili do t'i evidentojë, kështu siç funksionojnë gjërat. Më vjen ndër mend për shembull Lucian Freud . Ekspozova punët e tij në muzeun Pompidou në fillim të viteve 80-të. Ekspozita u varros nga shtypi francez atëherë, por ja tani ku erdhi ora e shpagimit. Atëherë çmimet e tij ishin të ulta dhe sot të paafrueshme.
* Skena e sotme e artit, pra, gjendet ndërmjet dy forcave të kundërta. Nga njëra anë koncepti merkantilist i tregut të artit që rrëzoi edhe sistemin bankar, nga ana tjetër një rreth i ngushtë, një elitë me të vërtetë njerëzish të kultivuar, të cilët kanë dije dhe sy për të kuptuar artin, dhe për të dalluar krijuesit e mëdhenj që rrezikojnë të humbasin vorbullën bashkohore.
* Nëse dua të mendoj nuk do të shkoj në një ekspozitë me punë të artit konceptual, por do të lexoj Heidegger, apo ndonjë filozof tjetër. Nëse dua të mbushem me gëzim, do të qëndroj para veprave të Lucian Freud. Porta e emocionit gjendet tek piktura, të cilën e kam përkrahur, por edhe tek filozofia.
Jean Clair
(Akademik -Anëtar i ri i Akademisë Franceze qysh prej vitit 2008, kritik arti, kurator i mjaft aktiviteteve të rëndësishme, shkrimtar, ish drejtor i muzeut Picasso në Paris, kurator i Bienales së Venecias 1995)
p.s. - Pjesët e mësipërme u shkëputën nga intervista e Jean Clair e datës 5.7.2009 në gazetën greke Kathimerini, me titull "Απειλητική η επιστροφή των Μαρμάρων ".
-1.gif)
