Gezuar Pashket !

Toni Milaqi "Crucifixion" (acrylic on canvas, 100x80 cm, 1998)

"Nese Stavrogine beson, ai nuk beson qe beson. Nese nuk beson, ai nuk beson qe nuk beson".
(Dostojevski)

"Kirilovi"

Te gjithe heronjte e Dostojevskit jane ne kerkim te kuptimit te jetes. Ne kete drejtim, ata jane moderne: nuk kane frike se mos behen qesharake. Dallimi midis ndjeshmerise moderne dhe klasike eshte se kjo e dyta ushqehet me probleme morale, ndersa e para me probleme metafizike. Ne romanet e Dostojevskit ceshtja shtrohet me nje intesitet te tille qe pranon vetem zgjidhje te skajshme. Ekzistenca eshte e rreme ose e perjetshme...

Inxhinieri Kirillov ( personazh i "Djajve" ) shpall diku se deshiron t'i jape fund jetes , sepse "kjo eshte ideja e tij". Kuptohet se kete fjale duhet ta marrim si te mirefillte. Ai pergatitet te vdese per nje ide, per nje mendim. Kjo eshte vetevrasja superiore...

Ai pergatitet per gjestin e vet me nje ndjenje revolte dhe lirie. "Do te vras veten per te pohuar pavaresine time te re e te tmerrshme". Nuk behet fjale per hakmarrje , por per revolte...

Arsyetimi eshte i nje qartesie klasike. Nese Zoti nuk ekziston, Kirilovi eshte Zot. Nese Zoti nuk ekziston, Kirilovi duhet te vrase veten. Kirilovi, pra, duhet te vrase veten per t'u bere Zot. Kjo llogjike eshte absurde, por pikerisht kjo duhet. Megjithate me interes do te ishte qe t'i jepej nje kuptim kesaj hyjnie te zbritur ne toke. Kjo con ne ndricimin e premises: "Nese Zoti nuk ekziston, une jam Zot" qe vazhdon te jete mjaft e erret. Eshte e rendesishme te nenvizohet fillimisht se njeriu, i cili shfaq kete pretendim te paarsyeshem, i perket plotesisht kesaj bote. Ai ben gjimnastike cdo mengjes per te ruajtur formen e tij shendetesore. Ai preket nga gezimi i Shatovit kur takoi perseri gruan e tij. Ne nje leter qe do te gjendet pas vdekjes se tij, ai deshiron te vizatoje nje figure qe "t'i" perqeshe. Ai eshte foshnjerak dhe i zemeruar, i pasionuar, metodik dhe i ndjeshem. Nga mbinjeriu ai ka vetem logjiken dhe idene fikse, nga njeriu ka gjithe te tjerat...

Rembrandt Harmenszoon van Rijn "Descent from the Cross" (oil on canvas, 158x117 cm, 1634)

Vete Kirilovi na ndihmon ta kuptojme me mire. Ne pergjigje te nje pyetjeje te Stravroginit, ai sakteson se nuk po flet per ndonje Perendi-njeri. Mund te mendoj se kjo behet nga deshira per t'u dalluar nga Krishti. Por, ne te vertete, behet fjale per ta aneksuar kete te fundit. Kirilovi, ne fakt, perfytyron nje cast ku Jezui i vdekur nuk gjendet ne Parajse. Atehere, ai kuptoi se tortura e tij kishte qene e padobishme. "Ligjet e natyres, thote inxhinieri, kane bere qe Krishti te jetoje ne mes te mashtrimit dhe te vdese per nje genjeshter". Vetem ne kete kuptim, Jezui misheron mire te gjithe dramen njerezore. Ai eshte njeriu- i perkryer, duke qene ai qe ka realizuar gjendjen absurde. Ai nuk eshte Perendia-njeri, por njeriu-Perendi. Dhe si ai, secili nga ne mund te kryqezohet e te mashtrohet dhe te jete i tille ne njefare mase.

Hyjnia, per te cilen po flasim, eshte , pra, teresisht tokesore. "Per tre vjet kam kerkuar, thote Kirilovi, atributin e hyjesise sime dhe e gjeta. Atributi i hyjesise sime eshte pavaresia". Ketej e tutje, kuptohet domethenia e premises kiriloviane: "Nese Zoti nuk ekziston, une jam Zot". Te behesh Perendi do te thote te jesh i lire mbi toke, te mos i sherbesh nje qenie te pavdekshme. Mbi te gjitha sigurisht, duhet te nxirren te gjitha rrjedhojat e kesaj pavaresie te dhembshme. Nese Zoti ekziston, gjithcka varet prej tij dhe ne nuk kemi asnje force kunder vullnetit te tij. Nese ai nuk ekziston, gjithcka varet nga ne. Per Kirilovin, ashtu si edhe per Nicen, te vrasesh Zotin do te thote te behesh vete Zot -do te thote te besh realitet, qe mbi toke, jeten e amshuar, per te cilen flet Ungjilli...

(Alber Kamy)

(Fragmentet e mesiperme jane shkeputur nga eseja "Kirilovi", marre nga libri "Miti i Sizifit. Perktheu Petrit Sinani.)