Odhise Paskali "Scanderbeg" (bronze, 1939)Nje artist i rendesishem shqiptar, i cili shpesh here u identifikua me artin e realizmit socialist dhe qe krijoi e punoi ne pjesen me te madhe te jetes se tij ne periudhen e regjimit komunist, eshte Odhise Paskali . Duke verejtur sot vepren e tij, pas nje diferencimi kohor, do te zbulojme aty edhe prurje artistike te cilat shkeputen nga realiteti periferik shqiptar dhe qendrojne denjesisht ne hapesira me te gjera vizive.
Fale kultures akademike, njohjeve te thella ne fushen e arteve figurative, si edhe dhuntive dhe aftesive te tij te shumta plastike, Paskali arriti te krijoje nje galeri te tere personazhesh te spikatur, ne disa raste edhe vepra artistike te cilat ndikuan mjaft artiste te mevonshem shqiptare.
Nje nga atributet e vepres se tij eshte se ne momente te vecanta kohore Odhise Paskali kthehej ne artistin qe i jepte forme plastike imazhit, si edhe perfytyrimit kolektiv qe kishte shoqeria shqiptare mbi figura te ndryshme historike dhe njerezore. Keshtu per shembull kur flasim per Skenderbeun, te gjitheve na vjen parasysh portreti i Paskalit. A thua se ky i fundit e kish vene te pozoje heroin arberor! Kurre me asnje artist nuk ka mundur te pasqyroje ne nje veper arti imazhin, si edhe iluzionin te cilin ushqente turma mbi kete figure mitike arberore. Dhe pak rendesi ka nese ky imazh mund te mos kishte lidhje te drejtperdrejte me ate c'ka rrezatonte Gjergj Kastrioti ne te vertete; e rendesishme eshte qe ne kete menyre desheronte ta kujtonte turma dhe Paskali i dha forme pikerisht kesaj nevoje.
Odhise Paskali "Keti" (plaster, 1947)Po keshtu mund te themi per bustet e Naimit, te de Rades, te Enverit. Ishin pikerisht njohja e thelle, intuita njerezore si dhe misherimi plastik i Odhise Paskalit, te cilat shnderronin kendveshtrimin e tij subjektiv, ne nje vizion kolektiv e solid. Cilesi kjo e nje artisti me aftesi te medha.
Kur flasim per plastiken, duke vezhguar formen ne mjaft vepra te tij, bie ne sy nje ekspresivitet teper melodioz, qe pak te perbashketa ka me nocionet e realizmit socialist (dhe ketu nuk e kam fjalen vetem per veprat para viteve 1940). Aftesia per t'i dhene forme ndjenjave, per te shprehur vitalitetin (shih: "Skenderbeu"- 1939), dhimbjen, embelsine dhe delikatesen femerore (shih: "Keti"-1947, "Woman's Bust" -1926), ngjyren e vdekjes (shih: "Shoket" -1964), deshmojne per nje artist me potenciale teper te fuqishme shpirterore, meditative, kreative, plastike dhe shprehese.
Nga pikepamja tematike mjaft vepra te Paskalit u konsumuan mes kufijsh etnik dhe kombetar. Ne nje perpjekje evidentimi dhe evokimi figurash dhe mitesh nacionale, gje qe bie disi ndesh me pervojat kosmopolite te vete skulptorit, i cili kish lindur ne Kozani te Greqise, kreu shkollen greke ne Permet dhe studioi ne Torino te Italise. Ne kete menyre nje pjese e mire e krijimtarise se tij -e veshtruar me gjere- u ngec pas kornizash etnike, duke mos mundur te rroke universalen dhe jo shume e afte te flase ne kontekst me te gjere se ai nacional.
Odhise Paskali "The mountain man" (bronze, 1928)Gjithsesi periudha, ambientet ne te cilat rrojti Odhise Paskali, por dhe izolimi komunist bene qe arti i tij te mos mundet te evoloje ne propocion me aftesite si dhe ate talent teper te madh qe mbarte. Sjell ndermend ketu edhe periudhen e Italise, e deri ne 1944. Ne nje kohe kur ne Europen perendimore ndodhnin revolucione te papara ne hapesirat e arteve vizuale, dhe kur uraganet e modernizmit kishin okupuar gjithcka, arti i Paskalit ne teresi u ndrydh brenda formash dhe persiatjesh realiste dhe here-here disi akademike. Problematika krijuese keto, te cilat ishin ezauruar nga artistet ne rang boteror qysh nje shekull me pare.
Odhise Paskali pershendetje!
(p.s. Fotot e veprave te skulptorit jane te shkeputura nga faqja e tij zyrtare "Odhise Paskali")
-1.gif)
