30 April 2008

Ne Kerkim te Luleve

Toni Milaqi "The cart" (acrylic on canvas, 120x90 cm, 2003)

Po vjen serishmi Nje Maji.
Perseri muaji i luleve do te buise brendine tone me ndijime, ngjyra e aroma, e do te rizgjoje shpirtrat e tulatur prej tkurrjes dimerore. Dhe me gjithe se natyra perjeton riperteritjen e saj fizike, ne metropolet e shteteve perendimore dimri vazhdon te jete i ashper, i eger, i grinjte, tinzar, i dhunshem, i mbarsur me elektricitet negativ, dhe i ndotur nga smogu ekspansionist i sistemeve te sotme demokratike.

Per sa kohe karrot e lumturise se nje grupi njerezish, do te terhiqen nga nevoja, djersa, mundi dhe dhimbja e te tjereve, shoqerite tona do te jene te padrejta, te pabarabarta dhe jo-demokratike. Ekuilibri social gjithnje do te jete ne rrezik, kur ne skutat e nendheshme te shoqerive tona do te ekzistojne njerez qe i perkasin nje Zoti tjeter.

Ne kete aspekt nocionet e Nje Majit jane tejet aktuale, frymezuese, por dhe rigjeneruese per bashkesite tona civile. Lufta e individit -apo edhe e grupeve te ndryshme shoqerore- per t'iu shkeputur skllaverise (te cdo lloj forme qofte ajo), per te drejta qytetare, per respektimin e personalitetit dhe integritetit njerezor, jane edhe fanaret humane qe duhet te na prijne dhe te na ndricojne permes territ social qe po kapllon hapesirat e sotme globale.

Nevoja per nje bote sa me te barabarte dhe sa me te drejte s'eshte aspak utopike. Eshte nevoja per te shijuar serisht aromat e luleve dhe blerimin e natyres, mizerine e yjeve dhe vallet e henes, vezullimet e xixellonjave dhe magjine e ylbereve, kjelltesine e lumenjve dhe blune e detrave. Eshte e vetmja alternative per te thyer prangat dhe zinxhiret sociale, apo per te fituar lirine e vertete...

28 April 2008

Mbi Lojrat dhe Lojtaret

Toni Milaqi "The Card Players" (acrylic on canvas, 120x90 cm, 2004) 

 Nje teme me mjaft interes per mua eshte edhe "Loja e letrave". Nje teme teper e levruar prej artisteve nder shekuj. Dy nga trajtimet e mia i perkasin perkatesisht viteve 1996 (varianti i pare), dhe 2004 (varianti i dyte). Jane kryesisht aludime mbi variantin e meposhtem te Paul Cezanne .

Toni Milaqi "The Card Players" (acrylic on canvas, 130x100 cm, 1996) 

Varinti i 1996 ishte shprehje e kerkimeve te mia mbi primitivizmin, duke dashur te operoj me linjen, dekorativitetin unifikues te figurave, por edhe me shperndarjen kompozicionale te ngjyrave. Ishte nje faze e imja ku studioja pikturat e disa femijeve 5 vjecare. I veshtroja tek pikturonin, por dhe se si punonin, ashtu te harruar e te perpire pas atyre qe benin. Perpiqesha edhe une te funksionoja artistikisht me te njejtin naivitet dhe shpengim ne forme, te vrisja cdo gjurme virtuoziteti dhe pervoje teknike, cdo njohje te historise se artit, te anatomise dhe te perspektives. Perpiqesha te harroja kush isha dhe se cfare njihja e dija. Ashtu si nje 5 vjecar, ngjizesha tek ajo siperfaqe e rrafshet qe pikturoja, e thithesha i teri prej saj, duke u perpjekur t'i pervidhem njohurive te mia artistike, cdo avantazhi informativ apo teknik.

Fernando Botero, "Jugadoras de Cartas (1)" (oil on canvas, 62 x 79 cm, 1989)

Varianti i vitit 2004 eshte rezultantja e kerkimeve te mia kubiste. Ekzistojne edhe aty gjurmet e nje stilizimi primitiv, ekzistojne elemente pop dhe komiks, vecse ne thyerjen e hapesirave vizuale dominon karakteri shperberes, por edhe ndertues i formes kubiste. Me interesonte gjithashtu zberthimi psikologjik i personazheve te vepres, si edhe loja e ngjyrave brenda kuadratit te telajos.

Otto Dix "Die Skatspieler" (oil on canvas with photomontage and collage, 110 X 87 cm, 1920) 

  Trajtimet e ketij subjekti nga artistet jane te shumta ne numer dhe me shtrirje teper te gjere kohore. Dicka perfaqesuese -mbi kete teme- mund te shihet edhe ne kete postim. Ajo qe dominon eshte bashkebisedimi historik/krijues i artisteve te ndryshem, i kendveshtrimeve, i filozofive dhe i trajtimeve artistike te ndryshme. Pikerisht kjo eshte madheshtia e artit: Ndjesia por edhe qenesia e pjesemarrjes ne nje komunitet njerezor -te gjalle- i cili pergjate shekujve diskuton, flet, debaton, arsyeton, njeh, kupton, ndergjegjeson, meson...

Pablo Picasso " The Card Players" (oil on canvas, 108 x 89.5 cm, 1913-1914)  
 
Prej kesaj magjie polifonike te gjithe ne, artiste e spektatore, dalim me te mencur e me te pasur. Pasuri te ndertuara keto, jo mbi zare, kumare, apo lojera letrash, por mbi bazen e analizes, njohjes dhe vezhgimit te njeriut, si edhe te botes qe i perqarket. Studimi i lojtareve te letrave, eshte studimi i shoqerive tona njerezore. Studimi i psikologjise se fitimtareve dhe humbesve, i matrapazeve dhe vjedhesve, i te fuqishmit dhe te dobtit. Eshte te studiuarit e lojrave te jetes. 
 
Fernand Leger "The Card Players" ( oil on canvas, 129x193 cm, 1917) 
 
Paul Cezanne "The Card Players" (oil on canvas, 65.4 x 81.9 cm, 1890) 
  Michelangelo Merisi da Caravaggio "The Cardsharps" (oil on canvas , 131 x 94 cm, 1594) 
 
Lucas van Leyden " The Card Players" (oil on canvas, 1508-10)

26 April 2008

Gezuar Pashket !

Toni Milaqi "Crucifixion" (acrylic on canvas, 100x80 cm, 1998)

"Nese Stavrogine beson, ai nuk beson qe beson. Nese nuk beson, ai nuk beson qe nuk beson".
(Dostojevski)

"Kirilovi"

Te gjithe heronjte e Dostojevskit jane ne kerkim te kuptimit te jetes. Ne kete drejtim, ata jane moderne: nuk kane frike se mos behen qesharake. Dallimi midis ndjeshmerise moderne dhe klasike eshte se kjo e dyta ushqehet me probleme morale, ndersa e para me probleme metafizike. Ne romanet e Dostojevskit ceshtja shtrohet me nje intesitet te tille qe pranon vetem zgjidhje te skajshme. Ekzistenca eshte e rreme ose e perjetshme...

Inxhinieri Kirillov ( personazh i "Djajve" ) shpall diku se deshiron t'i jape fund jetes , sepse "kjo eshte ideja e tij". Kuptohet se kete fjale duhet ta marrim si te mirefillte. Ai pergatitet te vdese per nje ide, per nje mendim. Kjo eshte vetevrasja superiore...

Ai pergatitet per gjestin e vet me nje ndjenje revolte dhe lirie. "Do te vras veten per te pohuar pavaresine time te re e te tmerrshme". Nuk behet fjale per hakmarrje , por per revolte...

Arsyetimi eshte i nje qartesie klasike. Nese Zoti nuk ekziston, Kirilovi eshte Zot. Nese Zoti nuk ekziston, Kirilovi duhet te vrase veten. Kirilovi, pra, duhet te vrase veten per t'u bere Zot. Kjo llogjike eshte absurde, por pikerisht kjo duhet. Megjithate me interes do te ishte qe t'i jepej nje kuptim kesaj hyjnie te zbritur ne toke. Kjo con ne ndricimin e premises: "Nese Zoti nuk ekziston, une jam Zot" qe vazhdon te jete mjaft e erret. Eshte e rendesishme te nenvizohet fillimisht se njeriu, i cili shfaq kete pretendim te paarsyeshem, i perket plotesisht kesaj bote. Ai ben gjimnastike cdo mengjes per te ruajtur formen e tij shendetesore. Ai preket nga gezimi i Shatovit kur takoi perseri gruan e tij. Ne nje leter qe do te gjendet pas vdekjes se tij, ai deshiron te vizatoje nje figure qe "t'i" perqeshe. Ai eshte foshnjerak dhe i zemeruar, i pasionuar, metodik dhe i ndjeshem. Nga mbinjeriu ai ka vetem logjiken dhe idene fikse, nga njeriu ka gjithe te tjerat...

Rembrandt Harmenszoon van Rijn "Descent from the Cross" (oil on canvas, 158x117 cm, 1634)

Vete Kirilovi na ndihmon ta kuptojme me mire. Ne pergjigje te nje pyetjeje te Stravroginit, ai sakteson se nuk po flet per ndonje Perendi-njeri. Mund te mendoj se kjo behet nga deshira per t'u dalluar nga Krishti. Por, ne te vertete, behet fjale per ta aneksuar kete te fundit. Kirilovi, ne fakt, perfytyron nje cast ku Jezui i vdekur nuk gjendet ne Parajse. Atehere, ai kuptoi se tortura e tij kishte qene e padobishme. "Ligjet e natyres, thote inxhinieri, kane bere qe Krishti te jetoje ne mes te mashtrimit dhe te vdese per nje genjeshter". Vetem ne kete kuptim, Jezui misheron mire te gjithe dramen njerezore. Ai eshte njeriu- i perkryer, duke qene ai qe ka realizuar gjendjen absurde. Ai nuk eshte Perendia-njeri, por njeriu-Perendi. Dhe si ai, secili nga ne mund te kryqezohet e te mashtrohet dhe te jete i tille ne njefare mase.

Hyjnia, per te cilen po flasim, eshte , pra, teresisht tokesore. "Per tre vjet kam kerkuar, thote Kirilovi, atributin e hyjesise sime dhe e gjeta. Atributi i hyjesise sime eshte pavaresia". Ketej e tutje, kuptohet domethenia e premises kiriloviane: "Nese Zoti nuk ekziston, une jam Zot". Te behesh Perendi do te thote te jesh i lire mbi toke, te mos i sherbesh nje qenie te pavdekshme. Mbi te gjitha sigurisht, duhet te nxirren te gjitha rrjedhojat e kesaj pavaresie te dhembshme. Nese Zoti ekziston, gjithcka varet prej tij dhe ne nuk kemi asnje force kunder vullnetit te tij. Nese ai nuk ekziston, gjithcka varet nga ne. Per Kirilovin, ashtu si edhe per Nicen, te vrasesh Zotin do te thote te behesh vete Zot -do te thote te besh realitet, qe mbi toke, jeten e amshuar, per te cilen flet Ungjilli...

(Alber Kamy)

(Fragmentet e mesiperme jane shkeputur nga eseja "Kirilovi", marre nga libri "Miti i Sizifit. Perktheu Petrit Sinani.)

22 April 2008

Primitivizmi ne Art

"Prehistoric Cave Painting at Lascaux, France (16,000 years old)

Nje objekt i vazhdueshem i analizes time artistike eshte perpjekja per te njohur, per te studiuar dhe per te kuptuar primitiven ne art, e si pasoje edhe ne jete. Gjithnje me ka magjepsur cdo shfaqje e saj pergjate historise se artit.
Ekzistenca por edhe perqasja primitive e realitetit (brenda hapesirave artistike), eshte edhe nje nga format me te sinqerta dhe te verteta te te shprehurit te shpirtit njerezor.

Alexis Akrithakis (acrylic on canvas , 152x100 cm, 1990)

I pari ishte imazhi (jo fjala, sic shpesh abuzohet mbi kete argument me rrenje biblike). Njerezit e pare primitiv, pikerisht ne momentet kur sendertonin hapesirat e tyre civile e njerezore, shume me pare se te flisnin, shprehen turbullirat e tyre shpirterore nepermjet imazheve te pikturuara apo te skalitura ne shpella . Nje faze kjo qe ne historine e artit njihet me termin: "Piktura e Shpellave" apo "Arti i Shpellave".

Pablo Picasso "Maya and the Doll" (oil on canvas , 1938)

Ato gjurme qe kane ardhur deri me sot te kesaj forme te shprehuri, jane nga me tronditeset dhe me mahniteset njekohesisht. Pikerisht sepse te komunikuarit e njeriut prehistorik nepermjet fjales ishte ende i pafuqishem, kur ai ndjeu nevojen te pershkruaje "demin", e pikturoi ate. Kur donte te fliste per "gjahun" dhe s'mundej, serish e pikturoi kete skene. Duke i ngjizur atyre figurave aq mrekullisht te stilizuara, nevojen me te eperme te shprehjes se unit, thua se ne ato gjurme te shpirtit dhe te mendjes kridheshin magjira te papara dhe forca demoniake.
Dhe pikerisht kjo eshte esenca e artit. Nevoja per te eksploruar ambientin rrethues po edhe zjarrin qe na djeg ne gji. Deshira per t'u cliruar nga bubullimat e zemres dhe vetetimat e trurit.

Paul Klee "Printed Sheet with Picture [Bilderbogen]" (oil on canvas , 1937)

Nje shprehje ekuivalente, e perafert me ato universe artistike te njeriut primitiv eshte edhe piktura e femijeve te vegjel (kufi kohor maksimal te pjesemarrjes ne kete kategori do te vendosja moshen 6 vjecare). Eshte pikerisht i njejti tension i brendshem si ai i njeriut prehistorik. Qenesia ekzistenciale e nje femije qe pikturon, varet drejtperdrejt nga gjurmet qe ai le ne leter.

Shtepia (tema numer nje e femijeve) te cilen ai paraqet me aq pasion permes pikturash dhe vizatimesh, eshte edhe cerdhja ku ka strehuar lodrat e tij, endrrat, embelsirat dhe akulloret. Kur nje femije pikturon nuk ngjyen thjesht me boje nje leter, perpiqet te hape dritaret e shpirtit, dhe te na thote historite qe s'guxon apo nuk mund te thote me ze te larte. Merr fryme nga ngjyra blu e qiellit, dhe ndricohet nga buzeqeshja e diellit (i cili gjithnje vizatohet me sy, hunde, goje e veshe).

Kur nje femije pikturon, shnderrohet ne te njejten kohe ne nje perendi te gjithepushtetshme, pa varesi, pa ndroje dhe pa frike se mund te beje dicka gabim, apo se si do te duket ajo c'ka ben ne syte e te tjereve.

Ai eshte aty, duke na hapur bujarisht horizontet e pafundme, e te virgjera te brendise se tij, pikerisht sepse ai rron brenda realitetit qe pershkruan (shpesh here ne menyre te abstraguar per syte tane).

Arti feminor eshte perpjekja e pare e femijes (njeriut) per vete-analize. Perpjekja e pare per te njohur vetveten. Shprehja me sublime dhe me e prekshme e inteligjences/vitalitetit te qenies njerezore.

Shume artiste u magjepsen nga primitivizmi i popujve te pazhvilluar (ne sensin e zhvillimit social, ekonomik apo teknologjik) dhe naivizmi i te shprehurit tek arti feminor. Edhe une jam nje nga ata. Fatkeqesisht kur kalojne vitet e femijerise dhe fillojme e mesojme a.b.c. , humbasim naivitetin dhe kendveshtrimin primitiv mbi boten.

Per mua primitivizmi eshte nje lloj lendine e paane dhe pafund, me nje harlisje te marre lulesh aromembarsura e ngjyraplot, nga ku mbledh nektar e frymezim, per te krijuar dhe per te ecur perpara...

19 April 2008

Kur Vrame Diellin

Toni Milaqi "2+1" (acrylic on canvas and mixed technique, 120x90 cm, 2003)

Sic e kam permendur edhe me pare, ne metoden e punes time krijuese kam ndjere gjithnje nevojen per te bashkebiseduar me mjeshtrat e se shkuares. Nje pike tjeter takimi, ndermjet meje dhe historise se artit, eshte edhe ajo me Ingres.

Me ngacmonte gjithnje -artistikisht, por edhe filozofikisht- varianti i meposhtem i vepres se tij "Paolo and Franceska". Nje cift dashnoresh (dhene me nje vezullim marramendes) ne nje moment te tyre idilik/romantik/sentimental, permbri brutalitetit te personazhit ne sfond (ketu paraqitet si nje figure e erret), qe hyn ne kuader me shpate ne dore, i etur per t'i dhene fund ketij vegimi erotik e ngjyraplot.

Nje kontrast mahnites te kundertash. Nje paraqitje e perkryer divergjencash emocionale, koloristike, por dhe e karaktereve njerezore.
Ndjeja nevojen te merresha me kete subjekt, e me kete veper. Ketu fillojne edhe veshtiresite artistike. Si mund valle te trajtosh nje teme kaq perfektesisht te thene, dhe te sjellesh dicka te re?!

Ajo qe u perpoqa te bej, eshte te perdor mjete artistike teresisht te kunderta nga ato sa ka perdorur vete Ingres:

1. Stili i tij shquhet per butesine, dhe rrumbullaksine e formes (nje nga perfaqesuesit kryesore te neo klasicizmit) - une perdora thyerje te ashpra, te egra ne forme, kubiste.
2. Personazhin e tij qe kridhet ne erresire, e ndricova dhe i dhashe ngjyra (ndoshta per te pershkruar tensionin psikologjik te kesaj qenie te trete), pikerisht sepse per mua ai eshte heroi i vepres, eshte vrastari i dashurise, i endrrave.
3. Tek Ingres mbizoterojne ngjyrat e ngrohta (e kuqja, kafeja, vishnja, bordo, okra) -une i vendosa heronjte e mi ne nje atmosfere asnjanese, e paksa te ftohte. Duke i meshuar jo aq elementik erotik te ciftit, se sa atij social. Studimit te krijeses qe perpiqet te vrase diellin.

E ndonese tema eshte e njejte me ate te Ingres, ajo qe ve re tani me kalimin e kohes tek "2+1", eshte se thyerja ne forme eshte e lidhur ngushte edhe me "thyerjen" ne ndjenje te personazheve te mi.
Verej ne fytyrat e tyre se mungon sentimenti erotik, eshte me teper nje lakuriqesi, nje relacion trupor. A thua se dikush u ka shpartalluar ndjenjat. Me vijne nder mend njerezit e kohes sone. Ritmet e marra te shoqerive moderne, me ndjenja "fast-food", e me krijesa qe kane frike te dashurohen.

Ndjej se koha jone po na vret perdite e me teper, duke na vrare ne fillim shpirtin, e duke na lene thjesht ritualet e trupit.
Kam frike te pranoj se dashurine do t'a hasim vetem ne veprat e mjeshtrave te se shkuares.
Kam frike te besoj se krijesa e erret ne sfondin e "Paolo and Franceska", e vrau njehere e pergjithmone ndjenjen -qysh atehere ne 1819- duke na lene pergjithmone te thyer, te shperbere, te zbrazet e te shfytyruar, nen tik-takun e pameshirshem te ores qe pluskon mbi kokat tona...

Jean Auguste Dominique Ingres "Paolo and Francesca" (oil on canvas, 48cm x 39cm, 1819)

17 April 2008

Darka e Shenjte

Toni Milaqi "The dinner" (acrylic on canvas and mixed technique, 130x100 cm, 2001)

Eshte i dhimshem "rituali mortor" i luftes klanore dhe mafjoze me sfond harlisjen marramendese, e ngjyraplote te Arteve Figurative. Mizerja dhe skamja artistike, por edhe njerezore, serishmi kane lulezuar dhe po celin gjemba te rinj -te helmuar- ne Galerine Kombetare te Arteve. Tradita e cila e do, qe njerez teresisht te paafte te gjenden ne krye te ketij institucioni dhe te jene ata qe te udheheqin zhvillimet artistike ne Shqiperi, vazhdon te jete e qenesishme. Era e mykut apo kalbezimi identitar, kacafyten zhurmshem me llumin politik dhe intelektual te ketij institucioni.

U shtrua tavolina. U mbushen gotat me raki e vere. U mprehen thikat, dhe majat e piruneve. E vune "Artistin" ne mes te tryezes, e pasi e shqyen ate copa-copa, u turren buzagaz ujqerit dhe hijenat, korbat dhe sorrat per gostine e madhe...

Ergo bibamus!


14 April 2008

Trup Perpara Syve

Toni Milaqi "Hysteria In The Beach" (acrylic on paper, 65x85 cm, 2005)

TRUP PERPARA SYVE

Dhe hijet u hapen edhe nje here dhe deftyen
nje trup:
floket e tu, vjeshte e dendur, renie e ujit
diellor,
goja jote dhe disiplina e bardhe e dhembeve te
saj kanibale,
rober ne flake,
lekura jote prej buke te porsapraruar dhe syte
e tu sheqer
i djegur,
vende ku koha nuk rrjedh,
lugina qe vetem buzet e mia i njohin,
gryke e ngushte e henes qe ngjitet deri te gusha
jote permes
gjinjeve,
ujevare e ngurtesuar e zverkut,
pllaje e larte e barkut tend,
plazh i pafund i ijes.

Syte e tu jane syte e ngulet te tigrit
dhe nje minute me pas behen syte e lagesht te
qenit.

Perhere ka blete ne floket e tu.

Shpina jote rrjedh e qete nen syte e mi
si shpina e lumit ne driten e flakeve.

Ujera te fjetur godasin dite e nate belin tend
prej ketri

dhe ne brigjet e tua te pafundme si hapesirat
e henes,
era fryn permes gojes sime dhe qarja e saj e
gjate mbulon
me te dy flatrat gri
naten e trupave,
ashtu si hija e shqiponjes vetmine e shkretetirave.

Thonjte e gishterinjve te kembeve te tua jane
bere prej kristali veror.

Mes kembeve te tua eshte nje pus ujerafjetur,
gji ku deti i nates qetesohet, kale i zi
prej shkume,
gure ne kembet e malit qe fsheh nje visar,
goje e furres ku piqen naforat,
buze te qeshura te paksahapura dhe mizore,
dasme e drites dhe e hijes, e te dukshmes dhe te
padukshmes
(atje pret mishi ringjalljen e tij dhe diten e jetes
se perjetshme).

Atdhe gjaku,
e vetmja toke qe njoh e qe me njeh,
i vetmi atdhe qe besoj,
e vetmja porte e pafundesise.

OCTAVIO PAZ
(Perktheu: Mira Meksi)

12 April 2008

Kulti i Boleve

Toni Milaqi "Pornography" (acrylic on canvas, 120x90 cm, 2006)

Eshte koha kur kasapet quhen artiste, kur thertoret e kafsheve pagezohen: "kulte arti" (me vijne ndermend sharlatane vizuale si Damien Hirst) .
Eshte koha kur pjellat e vobekta amerikane te Andy Warhol , dhe perfaqesuesit me ekstrem te komerciales ne boten e artit (shih: Jeff Koons) kane pushtuar hapesirat vizuale.

Eshte koha kur zerat e gjinkallave te "Kitsch"-it kane ndersyer boten tone, e ashtu te babezitura jane ulur kembekryq ne hapesirat tona shpirterore dhe intelektuale.
Koha, kur ata qe s'kane asgje per te thene degjohen me shume se ata qe munden dhe qe duhet te rrefejne. Koha kur antivlerat perbejne te vetmet "vlera" te qenesishme te shoqerive perendimore. Koha kur kasapet dalin rrugeve, e tundin qiejve -me duar gjithe gjak- bole minjsh. E ashtu gjakperlyer shkallmojne pa te keq cdo ekzistence shprehjeje artistike, duke vrare egersisht brendine tone. Koha kur na varin bolet e mediokritetit ne qafe, na gozhdojne me prangat paralitike te injorances, e na zene syte me fashat e mosdijes.

Eshte e veshtire t'u flasesh per art kasapeve hanxhar-ngrehur. Eshte e veshtire te pershkruash nocione artistike duke biseduar me koqe gjak-perlyera ...

Toni Milaqi "Male" (acrylic on paper, 100x80 cm, 2004)

[p.s. -replike ndaj bol-izimit te skenes se artit]

11 April 2008

Triumfi i Perbindeshit dhe Demone te Tjere.

Toni Milaqi " Triumph of Monster" (acrylic on canvas, 120x90 cm, 2007)

"Por cfaredo qe te jesh: poet, gjysmeperendi, apo idiot - gjithnje, krye disa oresh, te duhet te zbresesh nga qiejt e tu, per te urinuar."
(E.M.Remark)

Cdo artist e nis gjithcka duke genjyer veten. Shpesh here rron nje realitet personal subjektiv, teresisht te ndryshem nga ai i turmes.
Artisti rron absurdin, shume here i vetedijshem per kete skajshmeri te qenies.

Nese do te kerkonim nje figure historike prej letersise per te sintetizuar apo pershkruar natyren demoniake te nje artisti, ai padyshim do te ish Don Kishoti; i lumtur ne lufterat e tij me telajot, bojrat, mermerin, balten, veglat muzikore, makinat e shkrimit, apo tastjerat e kompjuterave; i lumtur, ne luftrat e tij me mullinjte e eres.

Ne mjaft raste, keto udhetime te zemres dhe te trurit, jane teresisht te pakuptueshme per ambientet, grupet shoqerore, apo njerezit qe nuk kane kultivuar nevojen per t'i ikur trupit tokesor, per t'u zhveshur prej tij, e per te fluturuar ne krahet e ndjenjes, te delireve me te marra te unit.

Te fluturosh ngadhnjimtar qiejve te deshires, nuk do te thote njekohesisht edhe lumturi e perjetshme, nuk do te thote udhetime te pambarimta, nuk do te thote liri absolute. Ka momente, kur ne keto hapesira shfaqen djaj dhe demone, perbindesha dhe kucedra, shpende mitik e grabitqare, dhe dinosaura prehistorik me flatra vigane.
Ndodh ne shume raste qe endrrat e nje krijuesi te zymtohen, te tkurren, te sfiliten prej muzgut dhe erresires qe i perqarket.
Ndodh ngadonjehere qe hena te fiket dhe yjet te bejne greve, duke braktisur keshtu qiejt. Ndodh qe prej mullinjve te eres te pillen monstra te frikshme dhe demone hakmarres. E pikerisht aty, kur edhe paqja jote ekzistenciale eshte e cenuar, ndjen veten teresisht te pafuqishem te luftosh per Dylqinjen (apo Dylqinjat e tua). Ndjen se shpata e mburoja jote jane prej letre, dhe se legeni qe ke vene per perkrenare eshte i paafte te te mbroje. Ndjen se krahet s'te binden, e se truri po te braktis. I vetmi organ qe punon me te njejtin intesitet eshte zemra...

Nganjehere eshte teper e veshtire te luftosh perbindeshat e mediokritetit njerezor. Eshte teper e veshtire per nje artist, per nje krijues, per nje njeri, te perleshet me Hicin dhe ritualet monotone jetesore. Eshte teper e veshtire - per te mos thene e pamundur- te ndricosh honet e sterrte te humneres qe varet perfund kembeve te tua duke i hedhur asaj kunja shprepseje te ndezura.
E vetmja gje qe mund te besh eshte te lesh disa gjurme te atyre sa ndjeve per Dylqinjen qe kurre s'ka qene reale. Disa gjurme te betejave mbi demonet e erresires vrastare te se perditshmes. Disa gjurme kundershtie mbi pushtetin perbindeshave social, etik, e moral, qe na kontrollojne dhe qe na perqarken.

08 April 2008

Kush Vrau Valle Femrat e Paul Cezanne?!

Toni Milaqi "Who Killed the Cezanne's Bathers ?! " (acrylic on canvas, 120x90 cm, 2007)

Nje nga dashurite e mia eshte Sezani. Nje figure gjeniale e arteve vizuale ne kohera. Nje prijes i modernizmit, nje personalitet uzurpues, solid dhe kompleks.

Nder punimet e tij qe me ngazellejne me shume jane padyshim edhe cikli i veprave: "Les Grandes Baigneuses", apo e thene ndryshe: "Bathers" . Ne shumicen e rasteve paraqesin grupe femrash te cilat bejne banjo dielli, apo lahen buze liqenesh a lumenjsh. Nje atmosfere ku mbizoterojne lakuriqesia e trupave, jeshilja e pemeve, bluja e qiellit, harlisjet dominante te reve.
Vepra ne pergjithesi dramatike, gati-gati te dhunshme, sikurse edhe cikli: "The Battle of Love", por qe njeheri shprehin nocionet e Sezanit mbi lidhjet e njeriut me ambientin qe e rrethon. Nje perngjasi me temat e lashta dionisiake, deshira per te shijuar natyren, por edhe cdo sterkalth te nektarit te jetes. Deshira per t'u bere nje me floren, faunen, ambientin nga ku kemi ardhur dhe te cilit i perkasim...

Shetis edhe tani buze-liqeneve... Cudi! Kush perpiu valle ujrat e tyre?! Kush shoi etjen me kaltersine e atyre ujerave?! Pse kaq shume gri?! Kush shurroi mbi bardhesine e reve?! Ku u fsheh e gjelbra e livadheve te Sezanit?! Ku shkuan valle femrat e tij gjithe nure?! Kush dogji blune e qiellit?! Kush u preu kokat luleve, dhe krahet fluturave?!

Paul Cezanne "Les Grandes Baigneuses" (Oil on canvas, 130 x 195 cm, 1900-1906)

07 April 2008

Duke Shurruar Qiejt , Perkrah Kuajve te Jannis Kounellis

Toni Milaqi "In Edi Rama's City" (acrylic on canvas and mixed technique, 90x120 cm, 2007)

Artistet ushqehen me endrra te lashta.

Te vjellurat e shpirtit, gjithnje ndjekin orgjite e ndjenjave dhe dehjet e unit.

Ne kemben e prere te nje plaku sakat, kishin ngjizur rroten e nje treni.

Korba te sterrte, te perzishem, mbi livadhe te gjelbert luledele-mbarsura.

Nga nevoja per ti dhene forme asaj qe dua te them, jam i afte te sjell nje re brenda nje koteci.

Toni Milaqi "Blue" (acrylic on canvas, mixed technique, 90x120 cm, 2003)

Ajer, i tejmbushur me cifla te kristalta -vezulluese, therese- xhamash te thyer.

Ardhmeria nuk eshte kurre e ardhme, ardhmeria permban gjithnje melankoline e se shkuares.

Lule gojeujku, gelltisin ngeshem aroma manjolash.

Cfare trishtimi ky tren dhe keto biseda! E vetmja gje qe do te duhej tani: nje shishe vere e kuqe dhe dy femra; nje blu, nje viole.

Kerkoj gjithnje tek germadhat (e ndjenjes dhe te formes), historine e cunguar.

03 April 2008

Galeria Kombetare e Arteve ne koherat e koleres

The National Gallery of Arts -Tirana, Albania.

Shkas per kete shkrim ishte e-mail-i qe mora nga Fani Zguro me titull: "BATERITË E FUNDIT TË GALERISË KOMBËTARE". Ndjeva nevojen per t'u pergjigjur, pasi jam teresisht kunder me mjaft mendime te thena aty.

Galeria Kombetare e Arteve ka qene dhe eshte -per mua- tempulli i perdhosur i artit, i deshires, i pasionit, i nevojes, i dijes, i njohjes, i shprehjes, i krijimtarise artistike, i endrrave. Shkaqet/faktoret e ketij degradimi jane te shumta dhe te njejta me ato te cdo lloj dukurie  apo fenomeni qe merr trajte ne kete bote. Gjithcka eshte e lidhur ne menyre te pandare me kushtet, vendin dhe kohen e ekzistences se ketij institucioni.

Qysh ne fillesat e saj GKA-ja ishte shprehja me optimiste e demagogjise, e mediokritetit dhe e propagandes te sistemit te kaluar totalitar, shprehja me perfekte e mohimit te vlerave te mirefillta artistike, nje nga organet me gjumeprures te jetes artistike te vendit, opium i vertete perkundrejt cdo tentative per zhbirim te universit krijues te artistit. Nje organizem idilik i persekutimit te krijimtarise se vertete artistike.

Nocioni themeltar i saj ish i thjeshte:
Percimi tek masat, i Ideologjise Marksiste -Leniniste nepermjet artit , si edhe paraqitja artistikisht e parimeve/principeve te Diktatures se Proletariatit.
Nje institucion arti nuk mund te kuptohet si i tille kur shpirti dhe mendja e artistit cungohen, censurohen, e vriten. Nuk mund te flasim per art ne momentin kur artisti (krijuesi, punetori i artit) burgoset pas kanonesh/shabllonesh estetike, morale, ideologjike, e sociale. Si pasoje pjesa derrmuese e veprave te paraqitura ne kohe ne kete organizem kulturor ishte e seleksionuar jo ne baze parimesh estetike, filozofike, e artistike, por ne baze principesh ideologjike, propagandistike, e demagogjike te cilat i sherbenin klases ne pushtet dhe ne nje kontekst me te gjere sistemit komunist.
Drejtuesit e ketij institucioni, si edhe ata qe u perqarkeshin, ishin padyshim pjese perberese e realitetit te dekompozuar te shoqerise shqiptare, dhe ne shume raste edhe pjelles te ketij dekompozimi intelektual dhe artistik ne qarqet vizuale shqiptare. Atyre zerave qe u perpoqen te sjellin dicka te re me artin e tyre, iu pre koka qysh ne lindje, duke siguruar keshtu vazhdimesine jetike te Njeriut te ri syveshur dhe erresire-rrethuar shqiptar.

Te njejtat raporte Pushtet-Artist, u trasheguan edhe ne vitet e mepasme (mbas viteve 90) ne hapesirat pamore shqiptare. Shumica derrmuese e aktiviteteve te zhvilluara ne GKA ishin shprehja e dominimit politik te drejtuesve, apo kuratoreve perkates te ketij institucioni. GKA-ja u kthye ne pashalleqet e medha, nga ku kalonin dhe ndaheshin fondet nderkombetare (shih: Bienalen e Tiranes, etj...), nga ku krijoheshin karrierat nderkombetare dhe mitet e artisteve dhe kuratoreve te sotem shqiptare.

Nuk eshte e rastesishme qe ne aktivitetet e ndryshme anembane botes (edhe ne Itali, edhe ne Suedi, edhe ne Gjermani, edhe ne Amerike, edhe ne France, edhe ne Greqi, edhe ne Turqi....) ku ftohej edhe Shqiperia, pjesemarres ishin te njejtet emra, te njejtet artiste. Per vite e vite te tere. Padronet por edhe ciraket e oborreve mbreterore te kuratoreve shqiptare. Loja zhvillohej (dhe zhvillohet) ne nje qark te mbyllur, dhe lojtaret gjithnje te njejte, monotone deri ne perhumbje, e medioker deri ne pafundesi. Nje cirk shetites nderkombetar me vlera teper te diskutueshme artistike. Shprehje dhe dominim i padiskutueshem i qarqeve komerciale qe i kane marre frymen artit te vertete.

Ti miku im Fani je paksa konfuz. Ajo c'ka dominon ne shkrimin tend eshte ngjyrimi dhe lufta e interesave personale, apo e grupit qe ti perfaqeson, per kontrollin e hapesirave politike brenda kuadrit te familjes te artisteve vizuale shqiptare.

Te quash: " ... kolosë të padiskutueshëm të artit bashkekohor ... " : Andre Seranno, Pipilotti Rist, Vanessa Beecroft, do te me falesh por eshte gafe.
Te flasesh sot per "artistë brilantë  shqiptarë", duke nenkuptuar te "emeruarit" e padroneve aktuale te GKA-se eshte te pakten qesharake.
Keto karriera "brilante", s'jane gje tjeter vecse shprehja me e qarte e arrogances dhe imponimit mbytes te Star System dhe tregjeve komerciale te artit ne horizontet vizuale globale apo periferike.

Per c'vlera artistike flet kur thua: " ...një insititucion që duhet të prezantojë vlerat më të mira artistike që ky komb prej më shumë se 10 vjetësh po i prezanton kudo nëpër botë..." ?!?!?!

Ku qendron risia e artisteve ne fjale, ku qendron e vecanta dhe individualja ne artin e te siperpermendurve?! Nje majmuneri e atyre qe tregu i artit kerkon/imponon. Sikur te hiqje emrat qe ndodhen perkrah puneve te tyre, askush s'do te kuptonte autoret dhe vendin nga vijne, perfaqesojne, e prezantojne keta autore. Mediokriteti krijues ne lulezimin te tij total.

Mos vrit kuptimin e fjaleve me kaq lehtesi miku im!

Kolose dhe brilante jane Goethe, Shakespeare, Beethoven, Rembrandt, e Picasso, nuk jane hyzmeqaret e devotshem te tregjeve dhe bursave te artit.
Thua: "... se te vjen turp të përmendësh sot emrin e GKA-së ...", pse kur je krenuar me te mor' mik ?! GKA-ja ishte perfaqesimi i artit propagandistik te realizmit socialist, e me pas lulezimi total i komercialitetit dhe sharlatanizmit vizual. Kurre s'ka qene shtepia e vertete e vlerave artistike.

Te permendesh si: "... Inciative brilante ..." ate te Onufrit 2007, me kurator Ervin Hatibin -nje te verber vizual- eshte te pakten mjerane. Eshte po kaq absurde dhe e te njejtes ekuivalente me shembullin se nje mami mund te bej nderhyrje kirurgjikale ne zemer.
Me c'kritere dijeje beri ky "kurator" seleksionimin e prurjeve artistike, kur nuk ka njohje te vertete profesionale te arteve vizuale. Dhe mos me thuaj me ate te poetit, sepse personalisht kam njohur mjaft poete dhe shkrimtare (disa syresh edhe teper te afirmuar) qe s'kane idene se c'eshte piktura, skulptura dhe artet vizuale ne teresi.

Onufri 2007 ishte edhe nje here tjeter shprehje mediokriteti, punesh siperfaqesore, dhe rezultante e dominimit te nje klani te caktuar qe perpiqet te kontrolloje GKA-ne.

Galeria Kombetare e Arteve do te filloje te marri fryme vetem atehere, kur te mos perbeje nevoje per zhvatje fondesh kombetare dhe nderkombetare, apo te jete sinteza e klaneve qe perpiqen te okupojne hapesirat vizuale shqiptare me qellim fitimin.

Galeria Kombetare e Arteve do te kthehet ne nje shtepize arti vetem atehere, kur kritere do te perbejne vlerat dhe jo mendesite e shtremberta.

Galeria Kombetare e Arteve do te filloje te jetoje vetem ne castet, kur do te kthehet ne perfaqesuese te vertete te atyre sa ndodhin ne ambientet underground te artisteve pamore ne Shqiperi, apo kudo ku gjenden ata.

Arti do te pushtoje mjediset e GKA-se vetem atehere, kur do te fillojme te mendojme dhe te jetojme me te.

(Shkrimi i mesiperm eshte replika e atij ne vijim:

BATERITË E FUNDIT TË GALERISË KOMBËTARE
Për fatin ‘melankolik’ të artit shqiptar, Galeria Kombëtare e Arteve të Tiranës është i vetmi institucion jo vetëm shtetëror, por edhe dinjitoz, që prezanton rregullisht prej dekadash artin figurativ dhe të traditës dikur, dhe atë të ashtuquajturin në fillimin e viteve ‘90 artin bashkohor. Fillimi i këtyre viteve solli padyshim një entuziazëm dhe dëshirë për të reaguar dhe aplikuar atë cka për 40 vjet u ndrydh me mënyrën më artizane, primitive dhe ambulante që mund të projektonte njeriu. Por meqë edhe arti sikurse cdo aspekt tjetër shoqëror është drejtpërsëdrejti i lidhur me situatat historike dhe politike (ndonëse me shumë vonesë) në vitet ‘90 dhe më tej në Tiranë piktorë, skulptorë, artistët e rinj dhe studentët e akademisë së arteve reaguan nëpërmjet një arti, i cili mbi të gjitha fliste për konceptin e lirisë, clirimin e tabuve dhe gjithcka që nuk funksionoi me kohën e shkuar.
Galeria Kombëtare e Arteve ishte pikërisht laboratori i këtij kërkimi dhe për më shumë se dhjetë vjet në hapësirat e saj u realizuan konkurset ndërkombëtare të arteve pamore dhe fotografisë Onufri dhe Marubi, Bienalja e Tiranës dhe një sërë ekspozitash kolektive dhe personale, ku spikatin artistët ndërkombëtarë si Phil Collins dhe Olafur Eliasson. Në këto edicione të gjithë ne jemi dëshmimtarë të prurjeve brilante si Onufri 1998, ku artistët pjesëmarrës ishin kolosë të padiskutueshëm të artit bashkohor. Andre Seranno, Pipilotti Rist, Vanessa Beecroft, Maurizio Cattelan etj, sollën përpara publikut shqiptar një vizion të ri për të kuptuart qëllimin e artit sot. Aktivitet e zhvilluara në këto vite janë padyshim ato që monitorojnë suksesin e Galerisë Kombëtare, energjinë më të bukur në vite dhe një shembull, i cili tashmë duket se ka humbur përfundimisht, duke i lënë vendin zbrastëisë dhe hicit.
Por cfarë na ofron Galeria Kombëtare e Arteve sot. Për të kuptuar këtë mjafton ti hedhim një sy programit e dy viteve të fundit të saj. Jo për mungëse memorjeje, por në të nuk do të gjejmë asgjë me vlerë dhe dinjitoze. Gjithcka ka ofruar ky institucion është material banal, trash dhe shija më e keqe që mund ti jetë prezantuar deri më sot publikut shqiptar.
Nëse të gjitha insitucionet analoge ndërkombëtare realizojnë cdo vit ekspozita personale dhe kolektive duke përfshirë artistë ndërkombëtarë dhe projekte ambicioze në bashkëpunime të ngushta me njëra tjetrën, GKAja nuk ofron asgjë të tillë. Gjithcka që kemi parë në këtë institucion janë ekspozitat ordinere dhe mjerane nga piktorë ambulantë me varka dhe histori të rrënuara refugjatësh të konvertuar nga punëtorë ndërtimi, në realizuesh peizazhesh dhe ikona qesharake. Kurrikulumi i GKAsë në periudhën e fundit është cnjerëzor dhe i frikshëm. Për më tepër sot arti shqiptar i cili është konfirmuar në arenën ndërkombëtare me artistë brilantë si Anri Sala, Adrian Paci, Sislej Xhafa, Alban Hajdinaj etj, nuk ka njohur as edhe një ekspozitë të tyren ne hapësirat e GKAsë. Po pse ndodh kjo? Pse ndodh që publiku shqiptar cdo javë asiston në inagurime mediokre dhe asnjë prej këtyre emrave apo artistë të huaj ndërkombëtarë nuk shfaqen në programin e GKAsë. Ky fakt meriton dhe justifikon vetëm një emër. Injorancë. Totalitarizmi i saj është kaq universal sa asaj mund ti shtojmë vetëm neglizhencë, mungesë përgjegjësie dhe informacioni, paralizë totale të cdo iniciative, energji negative dhe cdo mizerabilitet i ngjashëm më këto. Të vjen turp të përmendësh sot emrin e këtij institucioni në sistemin dhe ambientet e huaja. Galeria Kombëtare është kthyer jo në një makth, por në një haur, burg lopësh, kolektiv i carmatosur nga cdo pasion dhe vizion të drejtë për artin. Nëse marrin një shembull krahasues, vetëm disa muaj më parë asistova në realizimin e edicionit të fundit të konkursit Onufri, i kuruar nga Ervin Hatibi dhe Rubens Shima. Ajo cka më skandalizoi nuk ishte vetëm një situatë e vetme, por gjithcka. Inciativa brilante dhe pasioni i dy kuratorëve nuk mjaftoi për realizimin e të vetmit aktivitet serioz gjatë gjithë 2007 në GKA. Rregullisht deri në orët e fundit përpara inagurimit të këtij konkursi drejtoria e GKAsë dhe më konkretisht drejtori i saj Genc Mulliqi ka sabotuar me të gjitha format këtë iniciativë dhe vetëm këmbëngulja e zv drejtorit Rubens Shima, arriti t’a shpëtojë këtë edicion. Fonde të bllokuara, pagesa të përgjysmuara, fletërrufe dhe idiotësira të tilla që të kujtojnë kohën e xhaxhit ishin statusi i vërtetë i këtij Onufri. Puna e dy kuratorëve u minoua me të gjitha format dhe ky është persekutimi më skizofren që një institucion shtetëror mund ti shkaktojë vetvetes.
Rasti i Onufrit nuk është fillikat. Gafat trashanike të paimagjinueshme nga drejtori I GKAsë Genc Mulliqi janë tashmë një menu, të cilën nuk mund t’a hasësh në asnjë vend tjetër analog. Nëse i referohemi insitucioneve fqinje në rajon si Platform Garanti në Turqi apo edhe Exit në Pejë do të vërejmë se organizatorët e tyre më gjithë vështirësitë financiare ftojmnë rregullisht në hapësirat e tyre artistët më brilantë të artit bashkhor. Asgjë e tillë nuk ndodh me institucionin shqiptar. Por pse ky institucion, i vetmi i kësaj natyre që dispinon kryeqyteti ka arritur fundin e cdo parimi intelaktual dhe artistik. Përgjigja është e qartë dhe shumë e thjeshtë. Këtu individë të cilët nuk meritojnë as drejtimin e azilëve vihen në drejtimin e institucionit të vetëm të artit, i cili edhe në kohët më të errëta të Byrosë nuk kishte arritur nivele kaq bazike.
Atëherë cduhet bërë? Duhet të vazhdojmë me këto ritme të turpshme dhe katastrofike për kulturën dhe artin shqiptar apo ka ardhur momenti që dinjiteti i tij të vihet në vend. Problemi këtu qëndron se të gjithë ne jemi mësuar me të keqen sistematike të individëve injorantë dhe problematikë, të cilët jo vetëm po e turpërojnë sistemin e artit, por po e vendosin atë në nivele të parikuperueshme. Galeria Kombëtare e Arteve nuk është pronë për t’iu shitur mediokritetit, injorancës dhe errësirës totale, por një insititucion që duhet të prezantojë vlerat më të mirë artistike që ky komb prej më shumë se 10 vjetësh po i prezanton kudo nëpër botë, dhe vendi nga i cili ata startuan për këtë mison brilant, tashmë po u përgjigjet me mizerje dhe banalitet të paparë deri më sot.

FANI ZGURO)

01 April 2008

Fucking the El Greco's Angels

Toni Milaqi "Fucking the El Greco's angels" (acrylic on canvas, 120x90 cm, 2006)

Nje nga piktoret qe adhuroj me shume eshte padyshim Dhominikos Theotokopulos, ose sic eshte i njohur ne mase El Greko. Gjithcka qe i perqarket kesaj natyre gjeniale te arteve me prek, me ben per vete. El Greko thone se ishte piktori i pare pa atdhe (ndonese emri i tij deshmon perkatesine etnike). U formua artistikisht ne Krete (Greqi) si nje mjeshter i padiskutueshem i Artit Bizantin dhe zoterues virtuoz i "Shkolles se Kretes". Ne moshen 26 vjecare udheton per ne Venecie, ku njihet me artin e Rilindjes Italiane dhe ne menyre te vecante me ate te "Shkolles Veneciane" te piktures: Ticiani, Tintoreto,Veroneze. Njeh nga afer Ticianin, dhe merr mesime ne ateliene e tij.

Megjithese fitoi admirimin dhe njohjen e qarqeve intelektuale italiane - Venecie, Rome - nuk mundi te afirmohet me gjeresisht, ne nje periudhe teper e veshtire per te, kryesisht nga ana ekonomike. Largohet nga Italia per ne Spanje (Toledo) pas njohjes me disa personalitete klerike dhe perfaqesues te aristokracise vendase te kohes. Toledo (kryeqyteti i dikurshem i Spanjes) ishte shprehje e lulezimit ekonomik, kulturor, i dominimit klerik, por edhe politik te Spanjes se atyre viteve. Ishte nje nga qytetet metropole te Europes se asaj kohe (me 62.000 banore). Ne kete qytet do te rronte per afro tridhjete vjet, dhe do te krijonte disa nga veprat me brilante te artit boteror, te cilat kane magjepsur breza te tere njerezor, por edhe kane qene udherrefyese per shume artiste pasardhes.

El Greco "The Burial of the Count of Orgaz" (1586–1588, oil on canvas, 480 × 360 cm, Santo Tomé, Toledo)

Natyrshem lind pyetja: "Cfare artisti ishte Theotokopulos, kujt etnie/shkolle i perkiste arti i tij?" Po kaq e natyrshme eshte edhe pergjigja: "El Greko nuk ishte produkt grek, nuk ishte produkt italian, nuk ishte produkt spanjoll. Ishte te treja keto qyteterime bashke. Ishte artisti i pare kozmopolit. Ish simbioza e te tre stacioneve te jetes se tij."
Ish padyshim babai i Kubizmit, i Ekspresionizmit, frymezues i artit modern, dhe i shume artisteve kontemporan.
Ajo qe me ben pershtypje kur analizoj artin e tij ne pergjithesi eshte prezenca dominuese e engjejve. Jane figurat engjellore, por ne te njejten kohe edhe personazhet njerezore pa gravitet. Fluturake. Dredharake dhe te brishta si flakeza e qiririt. Nuk kam pare kurre tjeter artist te kete pikturuar kaq shume engjej.
Nderim dhe respekt per kete atdhe te shpirtit dhe te ndjenjes!

Toni Milaqi "Fucked dreams" (acrylic on canvas, 120x90 cm, 2006)

POR UNE NUK BESOJ TEK ENGJEJT!

Dhe pikerisht sepse rroj ne nje epoke tjeter -te cartur, te marre, e vraprrembyer - nuk kam hasur kurre prani engjelli. E si pasoje nuk mund te pikturoj dot engjej. E vetmja gje qe mund te bej eshte te perdhunoj engjejt e El Grekos (si artist, apo mendimtar). Te perdhos iluzionin e rreme te ekzistences engjellore (shih: "Fucking the El Greco's angels").

E pare me nje kendveshtrim tjeter, kjo e fundit eshte edhe nevoja per te shkallmuar engjejt (shih: vlerat estetike, morale, politike, sociale) e sotem te "el Grekos" (ose e thene ndryshe, te shoqerise se sotme greke, ne te cilen rroj por edhe punoj).